Gasprijs komende zomer hoger dan in de winter

De actuele gasprijs op de Nederlandse gasbeurs TTF voor levering komende zomer ligt hoger dan voor de volgende winter. Dat is ongebruikelijk. Onder normale omstandigheden zijn gasprijzen juist lager in de zomer dan in de winter en worden de opslagen in de zomer gevuld. Energie-Nederland bepleit een evenwichtige aanpak van het gasopslagbeleid, zodat leveringszekerheid gewaarborgd blijft zonder onnodige kosten voor huishoudens en bedrijven.  
 
De huidige situatie heeft twee oorzaken. Enerzijds wordt er vanaf volgend jaar wereldwijd een extra aanbod van vloeibaar aardgas (LNG) verwacht, wat de winterprijs drukt. Anderzijds zorgt Europees beleid voor extra hoge vuldoelen in de zomer, waardoor de vraag naar en de prijs van gas stijgen. De combinatie leidt ertoe dat het vullen van opslagen financieel onaantrekkelijk wordt, wat juist een risico vormt voor de leveringszekerheid. Om die reden pleit Energie-Nederland voor flexibelere vuldoelen binnen Europa.

Een hoge mate leveringszekerheid met reserves die waarschijnlijk niet nodig zijn leidt tot extra hoge gasprijzen.

TNO: duurzame toekomst voor kolencentrales mogelijk door omschakeling op biomassa

Voor de honderden kolencentrales in Europa speelt momenteel de vraag of ze in de transitie naar een duurzaam energiesysteem hun poorten moeten sluiten of dat er een duurzame doorstart mogelijk is. TNO onderzoekt als partner binnen een Europees consortium de mogelijkheden voor een dergelijke doorstart. In de moderne kolencentrale van ENGIE op de Maasvlakte worden hiertoe de nieuwste technologieën beproefd.

Begin november ging het project ARBAHEAT van start, met 19 miljoen euro subsidie vanuit het EU-onderzoeksprogramma Horizon2020 en met investeringen van de deelnemende bedrijven. Het Noorse bedrijf Arbaflame levert technologie om kolen te vervangen door stoombehandelde biomassapellets.

Het ARBAHEAT project is gericht op het integreren van deze innovatieve biomassa voorbehandelingstechnologie in de kolencentrale van ENGIE en op de inzet van de geproduceerde pellets in de centrale voor de productie van elektriciteit en warmte. TNO zorgt voor de wetenschappelijke ondersteuning, samen met onderzoeksinstituut Sintef en de universiteit van Bergen uit Noorwegen en de Vrije Universiteit Brussel. Het uiteindelijke doel is efficiënte en kosteneffectieve concepten voor de ombouw van de kolencentrales te realiseren.

Het Europese onderzoeksproject is voor ons land van groot belang gezien de beoogde sluiting van de vijf kolencentrales uiterlijk in 2030 en het beëindigen van de subsidie voor het bijstoken van biomassa in kolencentrales in 2024.

Eigenaren van kolencentrales beraden zich op een duurzame toekomst en investeren daarom in dit onderzoek. Het niet langer bijstoken maar volledig overstappen op biomassa en de omschakeling van alleen elektriciteitsproductie naar gecombineerde productie van elektriciteit en warmte worden gezien als kansrijke opties.

TNO heeft een uitgebreide set aan onderzoeksfaciliteiten om de omschakeling naar biomassa en de geïntegreerde productie van met stoom behandelde biomassapellets experimenteel te ondersteunen. Binnen het project wordt de verbranding van de gebruikte brandstoffen op laboratoriumschaal beproefd, waarbij de verbrandingscondities in de centrale van ENGIE nauwkeurig worden nagebootst.

Verder worden de eigenschappen van de biomassapellets gekarakteriseerd om hun gedrag tijdens transport, op- en overslag te voorspellen, en wordt het verbrandingsproces in de centrale zelf gemeten en bemonsterd. Daarnaast levert TNO een belangrijke bijdrage aan de bureaustudies naar de technische-economische haalbaarheid van ontwikkelde concepten voor ombouw van kolencentrales tot biomassa gestookte warmtekrachteenheden.

Onderzoek: Vraagcreatie belangrijk voor toekomst groene waterstof

Nieuw onderzoek toont aan dat niet alleen het aanbod, maar ook de vraag naar groene waterstof gestimuleerd moet worden om de markt van de grond te krijgen. De analyse laat zien dat verplichtingen het meest effectief zijn wanneer deze op productniveau worden ingevoerd.

Groene waterstof speelt een belangrijke rol in de transitie naar een duurzaam energiesysteem, omdat het bijdraagt aan het verminderen van de CO₂-voetafdruk van de industrie. Ondanks de potentie blijft de ontwikkeling van groene waterstof achter door hoge productiekosten en een gebrek aan stabiele vraag. Dat stellen onderzoekers van Deloitte in een rapport dat dinsdag werd gepresenteerd bij een gezamenlijk evenement van VNO-NCW, NVDE, Invest-NL, Energie-Nederland en de VNCI over vraagcreatie.

Het onderzoek laat zien dat gerichte regelgeving en beleidsmaatregelen essentieel zijn om de vraag naar groene waterstof te stimuleren. De analyses benadrukken dat vraagverplichtingen het meest effectief zijn wanneer ze zo ver mogelijk in de keten, richting de eindgebruiker, worden ingevoerd. Een stabiele en voorspelbare vraag kan de financiering en verdere ontwikkeling van groene waterstofprojecten bevorderen.

Een ander belangrijk inzicht is dat een Europese aanpak leidt tot een grotere impact én tot een eerlijker speelveld voor de hele industrie. Momenteel richt het Europese klimaatbeleid zich sterk op emissiehandel en richtlijnen die industriële producenten verplichten om te verduurzamen. Hoewel dit een belangrijke stap is richting een groenere toekomst, brengt het ook extra kosten met zich mee voor Europese bedrijven die investeren in duurzame oplossingen, zoals groene waterstof. Dit maakt hun producten vaak duurder dan conventionele alternatieven en geïmporteerde goederen.

Juist hier wringt de schoen: zolang importeurs niet aan dezelfde duurzaamheidsverplichtingen hoeven te voldoen, ontstaat er een ongelijk speelveld. Dit is niet alleen oneerlijk voor de bedrijven die wél investeren in duurzaamheid, maar het vertraagt ook de noodzakelijke transitie naar een klimaat neutrale economie.

Zonder aanvullende beleidsmaatregelen bestaat het risico dat de energietransitie stagneert in sectoren waar groene waterstof van cruciaal belang is, zoals in de zware industrie. De inzichten van het rapport bieden beleidsmakers, industriepartners en andere stakeholders een waardevolle leidraad. Het laat zien hoe regelgeving kan zorgen voor een stabiele vraag naar groene waterstof en daarmee bijdraagt aan een duurzaam energiesysteem en een toekomstbestendige, concurrerende Europese industrie.

Gasverbruik niet veranderd in 2024

Nederland verbruikte in 2024 ruim 30 miljard kubieke meter aardgas, ongeveer evenveel als een jaar eerder. De industrie verbruikte meer aardgas, terwijl er voor de elektriciteitsproductie minder aardgas verbruikt werd. De invoer van vloeibaar aardgas (lng) en van gasvormig aardgas was lager dan een jaar eerder. Ook de gaswinning daalde verder. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.

De industrie verbruikte 877 miljoen kubieke meter (+9 procent) meer aardgas dan het jaar ervoor. Dit waren vooral raffinaderijen en de chemische industrie. Het aardgasverbruik voor elektriciteitsopwekking daalde met bijna 600 miljoen kubieke meter (-8 procent) vergeleken met 2023. Dit komt vooral door meer gebruik van hernieuwbare bronnen als wind en zon. De laatste twee maanden werd er wel meer gas verbruikt dan in dezelfde periode in 2023. Er waren toen veel dagen met zowel weinig wind als weinig zon in Noordwest-Europa, en een kerncentrale in België was in onderhoud.

In 2024 werd er 8,2 miljard kubieke meter minder aardgas ingevoerd. Ook de uitvoer nam af, met 6,1 miljard kubieke meter. Hierdoor daalde het invoersaldo met 11 procent. De invoer van vloeibaar aardgas (lng) via tankerschepen daalde met 15 procent. Het is voor het eerst sinds het begin van de energiecrisis in 2022 dat de invoer van lng afneemt. De hoeveelheid lng uit de Verenigde Staten nam af met 3,1 miljard kubieke meter (-18 procent). Het land blijft wel met afstand de belangrijkste leverancier van vloeibaar aardgas: 68 procent (14,4 miljard kubieke meter) van het ingevoerde lng kwam er vandaan. Nederland haalde meer lng uit Rusland (+68 procent) en minder uit Noorwegen (-2 procent), dat gaat in verhouding om kleine hoeveelheden. Op dit moment valt lng uit Rusland buiten de sanctiemaatregelen van de Europese Unie.

De gaswinning in Nederland nam in 2024 opnieuw af: er werd 1,9 miljard kubieke meter minder gas uit de grond gehaald. Deze afname van 17 procent is in lijn met het definitief sluiten van het Groningenveld bij Slochteren in april 2024.

Omdat er minder gas werd gewonnen en ingevoerd, terwijl het gebruik gelijk bleef, was er eind 2024 minder aardgas opgeslagen dan een jaar eerder (-3,7 miljard kubieke meter, -31 procent).

Synthetische e-fuel geen alternatief voor elektrische auto

Wie zijn hoop had gevestigd op synthetische brandstoffen als alternatief voor elektrische auto's heeft pech. Het kost te veel energie.

Bij het maken van zulke e-fuel wordt CO2 gebruikt en er wordt ongeveer dezelfde hoeveelheid koolstofdioxide aan de lucht afgegeven wanneer de brandstof wordt verbrand. Op papier heb je zo een kleinere CO2-voetafdruk dan bij fossiele brandstof.

In de praktijk valt dat echter tegen, zeker voor personenvervoer. Dat blijkt uit een metastudie van denktank FÖS dat eerdere studies van de Duitse ANWB-evenknie ADAC, het Duitse Bondsministerie van Milieu, het Fraunhofer Instituut voor Systeem- en Innovatieonderzoek en het Internationaal Energieagentschap heeft samengevoegd, in opdracht van de Climate Alliance. Het belangrijkste bezwaar op e-fuel: het kost te veel en levert te weinig op.

Opschaling groene waterstof met een open innovatiecentrum voor elektrolysers

TNO en GroenvermogenNL hebben op 6 februari een samenwerkings-overeenkomst getekend om samen de opschaling van groene waterstof te versnellen. Dit markeert de start van een meerjarig programma dat zich richt op het versnellen van innovatie en het opschalen van elektrolyse voor de productie van groene waterstof. Het resultaat is een open innovatiecentrum voor elektrolyser met als eerste stap een faciliteit voor duurtesten met elektrolysers.

Waterstof speelt een cruciale rol in het verduurzaming van de chemieclusters binnen de Nederlandse industrie. Daarbij heeft Nederland een unieke positie dankzij onze infrastructuur, een sterke maakindustrie en innovatiekracht.

Het programma dat TNO en GroenvermogenNL gaan ontwikkelen omvat zowel faciliteiten als organisatiekracht. Een belangrijk uitgangspunt van de samenwerking is om risico’s weg te nemen die een grootschalige inzet van elektrolyse in Nederland in de weg staan. Dit gaat om zowel technische als bedrijfseconomische knelpunten.

Deze samenwerking is uniek in Europa en biedt het Nederlandse bedrijfsleven een belangrijke kans om te profiteren van gezamenlijke expertise en middelen. TNO en GroenvermogenNL hebben beide al grote programma’s voor groene waterstof en bundelen nu hun krachten om de opschaling te versnellen.

GroenvermogenNL, een initiatief van het Nationaal Groeifonds, richt zich op het ondersteunen en versnellen van de overgang naar grootschalig gebruik van groene waterstof in de industrie. Ze werken samen met bedrijven, de overheid en kennisinstellingen aan innovatieve oplossingen. Hun programma omvat R&D-projecten, pilots, demonstraties, opschalingsprojecten en een human capital agenda.

Duurzame warmte van HoSt Group uit Enschede voor stadsverwarming Chemnitz, Duitsland

HoSt Energy Systems, onderdeel van energietechnologie familiebedrijf HoSt Group met hoofdkantoor in Enschede, heeft een 20-jarig contract getekend met Eins Energie in sachsen GmbH & Co KG (hierna Eins Energie), een groot Duits nutsbedrijf, voor de levering van warmte uit hernieuwbare energiebronnen aan het stadsverwarmingsnetwerk van Chemnitz. Centraal in dit partnerschap staat de 31 MW warmtekrachtkoppelingscentrale (WKK) van HoSt, die duurzame warmte opgewekt uit EEG-conforme biomassa aan het stadsverwarmingsnetwerk van Chemnitz, Duitsland gaat leveren. De geproduceerde elektriciteit zal aan het openbare net worden geleverd. De ingebruikname van de installatie is gepland voor medio 2027.

Deze overeenkomst ondersteunt het plan van Eins Energie om het aandeel duurzame warmte voor de stad Chemnitz aanzienlijk te vergroten. Met Eins Energie als het toonaangevende nutsbedrijf in de regio, zet het project zich in om een benchmark te zetten voor duurzame stadsverwarmingssystemen wereldwijd.

De hight-tech WKK-centrale, bestaande uit duurzame energietechnologie uitgerust met een uitgebreid uitlaatgaszuiveringssysteem, zorgt ervoor dat de NOx-emissies minder dan 1/3 van de al lage wettelijke limieten bedragen. De aanzienlijk betere intern overeengekomen emissiewaarden van de installatie, die voor de eerdergenoemde NOx bijvoorbeeld slechts 60 mg/Nm³ bedragen in vergelijking met de wettelijke limiet van 200 mg/Nm³, waren een van de criteria voor de gunning van het contract aan HoSt in een concurrerende aanbestedingsprocedure. De warmtekrachtkoppelingsinstallatie op basis van biomassa zal worden uitgerust met een systeem voor continue emissiemeting in overeenstemming met de Duitse wet inzake middelgrote stookinstallaties: 44e BImSchV.

De installatie wordt geëxploiteerd met EEG-conforme biomassa, de Duitse "Erneuerbare-Energien-Gesetz" of wet op hernieuwbare energiebronnen, in de vorm van onbehandeld hout uit bosresiduen, versnipperd materiaal uit landschapsbehoud of gemaaid straathout. 90% hiervan is afkomstig uit een straal van maximaal 250 kilometer rond Chemnitz. Om te garanderen dat de brandstofinkoop in overeenstemming is met de EEG, moet de exploitant volledige en transparante kwaliteits- en oorsprongsdocumentatie uitvoeren en dit door een onafhankelijke milieuauditor laten bevestigen door middel van een jaarlijkse certificering.

Belangrijke volgende fase voor de toekomst van EemsEnergyTerminal in Eemshaven

EemsEnergyTerminal is een belangrijke volgende fase ingegaan naar de verkenning van het langer in de Eemshaven (Groningen) houden van de (drijvende) LNG-terminal. Maandag werden marktpartijen uitgenodigd - de zogenaamde Open Season - hun interesse te tonen om ook in de nabije toekomst vloeibaar gas (LNG) te importeren. Deze samenwerking is essentieel voor het operationeel houden van de terminal na 2027. Een definitief besluit hierover wordt eind dit jaar verwacht.

In de zomer van 2024 kondigden Gasunie en Vopak, ieder 50% aandeelhouder in de terminal, samen met het ministerie van Klimaat en Groene Groei (destijds EZK) aan de mogelijkheden te onderzoeken om de exploitatie van EemsEnergyTerminal die tot 2027 loopt, te verlengen. In september 2022 - direct na het wegvallen van gasstromen uit Rusland - werd de terminal ontwikkeld om de energiezekerheid in Nederland en Noordwest-Europa te vergroten.

Gasunie en Vopak onderzoeken naast de verlenging van de EemsEnergyTerminal ook gezamenlijk de mogelijkheden voor het realiseren van een waterstofimportterminal en de ontwikkeling van een CO₂-hub voor transport in de Eemshaven.

De energiezekerheid voor Nederland en de omliggende landen is in de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd. Het gasverbruik is geleidelijk gedaald door besparingen en verduurzaming. Gas speelt echter nog steeds een belangrijke rol in onze maatschappij. Bijvoorbeeld voor de productie van elektriciteit, zeker in periodes met weinig zon en wind. Maar ook voor de verwarming van huishoudens en industrieën. Nederland en andere Europese landen zijn de komende jaren nog voor een aanzienlijk deel afhankelijk van de import van gas. Daarom is het hebben van voldoende LNG-importcapaciteit, gaswinning in Nederland en voldoende toevoer van gas via pijpleidingen en grensoverschrijdende netwerkverbindingen (interconnecties) belangrijk voor het in stand houden van energiezekerheid.

Het definitieve verlengings- en investeringsbesluit over de toekomst van EemsEnergyTerminal wordt eind 2025 verwacht. Nieuwe klantcontracten kunnen vanaf eind 2027 in werking treden.