KLM zoekt meer duurzame brandstof, maar dat valt niet mee

KLM wil het gebruik van biobrandstof fors verhogen om de milieuschade van de vloot te beperken. In 2030 zou 4 procent van de kerosine die de luchtvaartmaatschappij in een jaar verbruikt, biobrandstof moeten zijn. Dat vraagt om een lange adem, want een echt goede oplossing voor de hoge CO2-uitstoot van vliegtuigen is er nog niet. KLM stak de afgelopen jaren veel geld, tijd en energie in het gebruik van biobrandstof. Geen wonder dus dat KLM-topman Pieter Elbers, toen hem in Buitenhof naar het probleem van de hoge uitstoot werd gevraagd, meerdere keren het woord biobrandstof in de mond nam.

1,8 miljoen voor proeffabriek van Avantium voor bioraffinage

Chemiebedrijf Avantium in Delfzijl gaat op 13 juli een proeffabriek openen voor bioraffinage, waarbij uit biomassa meerdere bestanddelen worden gewonnen die gebruikt kunnen worden voor industriële processen. In de fabriek wordt bijvoorbeeld resthout uit bosbeheer omgezet in suikers. De provincie ondersteunt het project met een bijdrage van 1,8 miljoen euro, vanuit de Regionale Investeringssteun Groningen (RIG2017). De proeffabriek is de opmaat naar een grotere bioraffinagefabriek in Delfzijl, die op dit moment wordt ontwikkeld. 

Avantium is wereldwijd actief in het onderzoeken, ontwikkelen en naar de markt brengen van vernieuwende chemische toepassingen, die tot doel hebben fossiele grondstoffen te vervangen voor groene grondstoffen. De grondstoffen die Avantium via bioraffinage wint, kunnen gebruikt worden voor industriële toepassingen, duurzame materialen en fermentatie (een proces waarbij bacteriën en schimmels gebruikt worden om een voedingsmiddel te maken). Daarmee sluit het project goed aan op bestaande productieketens van bedrijven op het chemiepark in Delfzijl en in de Eemshaven.

Heineken neemt biogas uit afvalwater van rioolwaterzuivering in gebruik

Waterschap Aa en Maas, bierbrouwer Heineken en de Afvalstoffendienst van de gemeente ’s-Hertogenbosch hebben de levering van biogas gevierd. Waterschap Aa en Maas produceert dit biogas uit afvalwater van de rioolwaterzuivering in ‘s-Hertogenbosch. Heineken gebruikt het biogas voor het verwarmen van water voor het brouw- en verpakkingsproces. De Afvalstoffendienst laat zijn vuilniswagens op het groene gas rijden. De opwekking van het biogas komt mede tot stand dankzij de warmte uit de biomassacentrale van de Afvalstoffendienst.

Biomassa: brandstof voor de energietransitie?

Sinds eind vorig jaar worden tonnen biomassa bijgestookt in de Nederlandse kolencentrales. Met subsidie, want het zou een duurzaam alternatief zijn. Maar daarover lopen de meningen behoorlijk uiteen. Sinds de aardbeving bij het Groningse Zeerijp van januari is het duidelijk: we moeten stoppen met het oppompen van het Groningse aardgas. De gasbel is leeg en de provincie schudt op haar grondvesten. Als een huis waar de onderste verdieping van in elkaar zakt. Bovendien is het gas gewoon bijna op, dus valt er niks meer op te pompen.

Voor een paar euro meer vliegen we op duurzame biobrandstoffen

De luchtvaartsector veroorzaakt 1.5 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Naar verwachting is de uitstoot van de sector tegen 2050 met een factor drie tot zes gegroeid. Promovendus Sierk de Jong beredeneert in zijn proefschrift dat we met biobrandstof een groot deel van deze groei kunnen inperken als we de brandstof duurzaam produceren, nieuwe productietechnologieën ontwikkelen en adequate stimuleringsmaatregelen instellen. In het proefschrift geeft de Jong aanbevelingen voor zowel beleidsmakers als de luchtvaartsector. De Jong verdedigt zijn proefschrift op 15 juni om 16:15 in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht.

Anderhalf procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen wordt geproduceerd door vliegverkeer. Om de opwarming van de aarde te beperken tot de in Parijs afgesproken twee graden, zal de uitstoot in 2050 40-70% lager moeten zijn dan in 2010. Naar verwachting groeit de uitstoot van de luchtvaartsector in dezelfde periode met een factor drie tot zes.

Hoewel het gebruik van biobrandstoffen voor de luchtvaart voorlopig het beste technologische alternatief is om de uitstoot structureel te verminderen, wordt het op dit moment pas mondjesmaat gebruikt. Promovendus Sierk de Jong kwantificeerde de toekomstige productie van biobrandstoffen voor de luchtvaart en berekende hoeveel uitstoot dit scheelt. Hij keek hiervoor vooral naar productiekosten en klimaatimpact. “De kosten om biobrandstoffen te produceren zijn op dit moment nog twee tot drie keer hoger dan voor fossiele brandstoffen, maar door meer ervaring, nieuwe productietechnologieën en optimalisatie van de productieketens kunnen we de kosten van biobrandstoffen in de komende tien jaar bijna halveren”, vertelt hij. “Op deze manier kunnen we voor een paar euro per passagier het gebruik van biobrandstoffen in Europa laten groeien naar 12 tot 19 miljoen ton in 2030 – genoeg om bijna driekwart van de verwachte emissiegroei van de sector te neutraliseren.”

De Jong geeft in zijn proefschrift enkele randvoorwaarden om het gebruik van biobrandstoffen op een duurzame manier te laten groeien. Ten eerste is het belangrijk dat er uitsluitend wordt gefocust op biobrandstoffen die klimaatwinst opleveren, bijvoorbeeld door ze te produceren van bosbouwresiduen, stro of – zoals nu al het geval – gebruikt frituurvet. De Jong: “Onze resultaten laten zien dat biobrandstoffen in veel gevallen de uitstoot van broeikasgassen met minstens 70% verminderen ten opzichte van fossiele brandstoffen.” Ten tweede is steun voor de ontwikkeling van nieuwe productietechnologieën belangrijk om de productie te verhogen en de kosten te verlagen.

Stimuleringsmaatregelen zijn onmisbaar om het gebruik van biobrandstoffen in de luchtvaart te verhogen. De Jong: “Snelle actie en een langetermijnvisie zijn nodig, aangezien het tijd kost om deze industrie op te bouwen. Daarnaast moeten overheden erop blijven toezien dat biobrandstoffen zo duurzaam mogelijk worden geproduceerd.” De Jong adviseert de luchtvaartmaatschappijen en luchthavens om zich sterk te maken voor biobrandstoffen, gezien de weinige opties die de sector heeft om haar CO2-uitstoot structureel te verlagen. “Het is daarbij essentieel om de klimaatwinst van de gebruikte biobrandstoffen duidelijk te communiceren om het maatschappelijk draagvlak voor biobrandstoffen te vergroten. Dit draagvlak is van belang, vooral omdat een bijdrage van een paar euro per vliegticket er al voor kan zorgen dat we een groot deel van de emissiegroei indammen.”

Stad zet in op restwarmte en biomassa als opvolger van geothermie

Restwarmte van een datacenter in aanbouw op Zernike en biomassa moeten duizenden woningen in de stad Groningen gaan voorzien van warmte. De twee warmtebronnen worden naar alle waarschijnlijkheid de opvolger van het mislukte aardwarmteproject. Het aardwarmteproject van WarmteStad had duizenden panden op een duurzame manier moeten verwarmen. Dat zou gebeuren door warm water uit de ondergrond te pompen.

De Wereld van Morgen: biogas uit menselijke ontlasting

Als we geen aardgas uit Groningen of Rusland meer willen, dan is er altijd nog het natuurlijke gas dat wij als mens produceren. Dat is namelijk zeer goed te gebruiken als biogas. Dat zegt Kirsten Zagt van Bareau, een bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in het terugwinnen van grondstoffen.

Grote kansen Biomassa Valorisatie Centrum in Rwanda

TNO onderzoekt de haalbaarheid van een biomassa valorisatie centrum in Rwanda. Deze studie geeft een overzicht van bestaande reststroom volumes, de marktvraag naar bio-based producten en het linken van mogelijke input- en outputs in waarde ketens. Eerste resultaten zien er veelbelovend uit. Samen met marktpartijen wordt nu gekeken naar technologische ontwikkeling en productie van biologisch afbreekbaar plastic en duurzame energie.

De overheid van Rwanda zet sterk in op duurzame ontwikkeling. In ‘Vision 2020’, een ontwikkelprogramma van de overheid in Rwanda, staan de belangrijkste prioriteiten van het land en het streven naar een versnelde duurzame ontwikkeling voor een hoogwaardige industriële en kenniseconomie beschreven. Het meest kenmerkende beleid op dit punt is het verbod op (niet-biologisch afbreekbare) plastic tassen en verpakkingsmaterialen. Voor veel lokale voedselproducenten vormt dit verbod een grote uitdaging om geschikte verpakkingsmaterialen te vinden voor hun producten en te concurreren met importproducten.

Daarnaast is er ook een groeiende behoefte aan de capaciteit van het elektriciteitsnet. Het is belangrijk dat energie duurzaam is en Rwanda voor een groot deel zelfvoorzienend is en niet afhankelijk is van buitenlandse valuta. Het gebruik van biomassa om op grote schaal energie op te wekken en biologisch afbreekbare plastics te produceren zou hiervoor uitkomst kunnen bieden.

Tijdens de studie sprak TNO kleine ondernemers, grote bedrijven en overheidsinstellingen, zowel in Rwanda als in Nederland, om uitdagingen en ambities in relatie tot het verwaarden van biomassa te identificeren. Tevens is een overzicht gemaakt  van de voorhanden afval stromen, (technologische) capaciteit omtrent biomassa valorisatie en interesse in bio-based producten.

Een aantal interessante ketens zijn geïdentificeerd. Met name afval van rijst, mais, suikerriet, koffie, thee en reststromen van brouwerijen kunnen gevaloriseerd worden naar bio-based producten waar een markt voor is, bijv. plastic verpakkingsmateriaal, buisjes voor kiemplanten, keukengerei, chemicaliën en energie. Maximale commerciële waarde kan behaald worden wanneer verschillende reststromen gecombineerd kunnen worden tot een veelvoud van producten, wat het belang van een Biomassa Valorisatie Centrum in Rwanda benadrukt. Hier kunnen partners relevante kennis uitwisselen, bewezen technologische concepten in een lokale context testen en zowel de technische als commerciële haalbaarheid analyseren.

In een volgende stap worden samen met Rwandese / Nederlandse bedrijven en instellingen specifieke waarde ketens verder uitgewerkt. Het doel is een gezamenlijk publiek privaat partnerschap te starten om de haalbaarheid van de eerste ketens lokaal te demonstreren en het centrum op te zetten. Met name voor Nederlandse ondernemers en kennisinstellingen liggen hier kansen om te participeren en de haalbaarheid van biomassa conversie technologie te testen in Rwanda.

Geen biogas van Waterschap in Doornsteeg

Het Waterschap Vallei & Eem kan een deel van de wijk Doornsteeg niet zelf van biogas voorzien. Om te zien of het toch haalbaar is, wordt onderhandeld met externe partijen. Dat werd duidelijk tijdens de raadscommissie in Nijkerk. Hier werd ook uitleg gegeven over de nieuwe sanitatie welke wordt toegepast in deze wijk. De levering van biogas wordt sinds 2016 onderzocht door het Waterschap. Hierbij wordt samengewerkt met vier bedrijven die belang hebben bij de afvoer van het slib. Het betreft onder meer het bedrijf Arla dat een eigen zuivering heeft maar wat betreft de capaciteit tegen de grenzen aanloopt.

Waterschappen onderzoeken groen gas als alternatief voor stroomproductie uit biogas

Het Hoogheemraadschap Delfland heeft een groengasinstallatie in Vlaardingen in gebruik genomen, waarmee op jaarbasis ongeveer 1 mln kuub groen gas aan het Stedin-net wordt geleverd. Ook andere waterschappen onderzoeken de mogelijkheden om het biogas dat zij produceren op te waarderen tot groen gas. Nu maken vrijwel alle waterschappen er nog elektriciteit van.

Biomassa: brandstof voor de energietransitie?

Sinds eind vorig jaar worden tonnen biomassa bijgestookt in de Nederlandse kolencentrales. Met subsidie, want het zou een duurzaam alternatief zijn. Maar daarover lopen de meningen behoorlijk uiteen. ij duurzame energie denk je meestal meteen aan windmolens en zonnepanelen. Maar meer dan de helft van de groene energie die op dit moment in Nederland wordt opgewekt is afkomstig van de verbranding van biomassa. Dat klinkt goed, maar wetenschappers vliegen elkaar al jaren in de haren over de vraag of de verbranding van biomassa nu een goed, of een verschrikkelijk idee is.

Glastuinders Noord-Holland gaan tomaten voeden met BIO-CO2 van HVC

Glastuinders in de kop van Noord-Holland gaan hun gewassen voortaan laten groeien met BIO-CO2 dat wordt gewonnen uit de rookgassen van de bio-energiecentrale van HVC in Alkmaar. Chris Kuijten, directeur HVC: “Afvangen van BIO-CO2 uit rookgassen en afzetten als plantenvoeding aan tuinders leek een utopie, maar is na vier jaar voorbereiding werkelijkheid.

HVC installeert momenteel in Alkmaar een afvang-installatie als demonstratieproef bij de bio-energiecentrale; de warmtebron die ook ruim 4.800 huishoudens in de regio Alkmaar van groene warmte voorziet. De installatie gaat dit jaar in bedrijf en we gaan het benutten van BIO-CO2 samen testen met de glastuinders uit de kop van Noord-Holland.”

De BIO-CO2 uit de rookgassen worden nuttig hergebruikt door de glastuinders die zo geen gebruik hoeven te maken van fossiel aardgas. Eén ton van BIO-CO2 van HVC betekent een besparing van een halve ton CO2 uit aardgas. Kuijten: ”HVC is het eerste bedrijf dat CO2-afvang uit een bio-energiecentrale realiseert in Nederland en deze omzet in vloeibare CO2 voor tuinders in de regio.”

HVC wint direct de BIO-CO2 terug uit de rookgassen waardoor HVC zelf de directe CO2-emissie vermindert. Gekoppeld aan de bio-energiecentrale voorkomt de afvanginstallatie jaarlijks dat zo’n 4 kiloton aan CO2 nutteloos in de atmosfeer verdwijnt. Glastuinders maken nu gebruik van CO2 uit fossiele aardgasinstallaties om hun tomaten en andere gewassen (groente, fruit, bloemen en planten) sneller te laten groeien. Vooral op zomerse dagen is hieraan behoefte. Eén ton BIO-CO2 (1.000 kilogram) bespaart een halve ton (500 kilogram) fossiele CO2 uit aardgas.  De CO2 moet eerst vloeibaar gemaakt zijn om het te kunnen vervoeren. Dit gaat dan in tankwagens die de ‘plantenvoeding’ in forse opslagtanks bij de kassen overpompen.

De bio-energiecentrale van HVC levert naast BIO-CO2 aan de glastuinders ook warmte aan ruim 4.800 klanten in Alkmaar, Heerhugowaard en Langedijk. Uiteindelijk is het de bedoeling om ruim 15.000 woningen en bedrijven van groene duurzame warmte te voorzien. De bio-energiecentrale waar houtafval  wordt verbrand, is feitelijk een grote CV-ketel voor de regio. Bij de verbranding van het houtafval komt stoom vrij en daarmee wordt water opgewarmd dat via warmteleidingen naar woningen en bedrijven in de regio wordt gebracht. Zo kunnen klanten hun huizen en bedrijven groen verwarmen. Het afgekoelde water gaat terug naar HVC. Daar wordt het weer opgewarmd en gaat weer naar klanten toe.

CO2-uitstoot in Nederland sinds 1990 sterker toegenomen dan in VS

Nederland reduceerde de uitstoot van de broeikasgassen methaan, lachgas en fluor sinds 1990 met bijna de helft. Tegelijkertijd nam de uitstoot van CO2 (85 procent van het totaal) juist met 2 procent toe. Dit is meer dan in de VS. Ook de uitstoot van dit veruit belangrijkste broeikasgas moet nu fors omlaag om het kabinetsdoel van 113 megaton in 2030 te halen. Van de elektriciteitssector wordt de grootste reductie gevraagd (77% tot 2030). De richting voor de vijf betrokken sectoren is duidelijk, maar er zijn nog belangrijke economische onzekerheden rond de oplossingen. Dit blijkt uit het vandaag verschenen rapport “Zicht op de klimaatopgave” van ING Economisch Bureau.

Nederland voorop met reductie methaan, lachgas en fluor, achterop met terugdringing CO2
Nederland heeft zijn totale uitstoot van broeikasgassen sinds 1990 met 12 procent gereduceerd (2016). Dit is volledig te danken aan de forse reductie van de uitstoot van methaan, lachgas en fluor die sterker was dan in de EU en VS. In dezelfde periode is de Nederlandse uitstoot van CO2 echter met 2 procent toegenomen. Hier blijft Nederland juist achter bij de VS, terwijl in de EU zelfs een daling van 21 procent is gerealiseerd. Aangezien CO2 met 85 procent verreweg het belangrijkste broeikas is, vraagt het kabinetsdoel voor 2030 nu ook om een forse reductie hiervan. Omdat alternatieven er vaak wel zijn, maar nog niet in de breedte kunnen concurreren is dit niet eenvoudig. Dit geldt bijvoorbeeld voor vervanging van de CV-ketel.