NLR opent unieke testfaciliteit

NLR heeft in Marknesse een nieuwe testfaciliteit in gebruik genomen, een hal waar onderzoek gedaan gaat worden naar duurzamere vormen van vliegen. 

De nieuwe faciliteit heet Energy to Propulsion Test Facility (EPTF). Het bijzondere: het is de eerste in Europa waarmee men de volledige aandrijflijn van vliegtuigen op waterstof kan testen — of onderdelen ervan — onder realistische omstandigheden. 

Waterstof wordt gezien als veelbelovende schone brandstof. Voor korte en middellange vluchten kan waterstof-elektrisch erg geschikt zijn, zeker tot circa 2.000 km. Voor vluchten tot ongeveer 4.000 km kan waterstofverbranding een optie zijn voor veel single-aisle vliegtuigen. 

Technisch is dat niet eenvoudig: vloeibare waterstof moet namelijk op extreem lage temperatuur worden bewaard (−253 °C), en dat stelt hoge eisen aan materialen en opslag. De EPTF maakt het mogelijk om te onderzoeken hoe aandrijvingen en composietopslagtanks zich gedragen onder zulke omstandigheden.  

Veiligheid is cruciaal — de faciliteit is daarom uitgerust met strenge veiligheidsmaatregelen: ventilatie, afstand tussen componenten en procedures om ontstekingsrisico’s te voorkomen. Volgens NLR is waterstof op zich, mits goed opgeslagen en gebruikt, niet gevaarlijker dan andere brandstoffen.  

Met de EPTF wil NLR niet alleen eigen onderzoek doen, maar ook startups, het mkb en industriële partners uitnodigen om nieuw ontwikkelde duurzame vliegtechnologieën te testen. Zo hoopt men innovaties sneller naar de markt te brengen en bij te dragen aan een duurzamere luchtvaart. 

Geen gaswinning onder Waddenzee bij Ternaard

De Nederlandse staat en de NAM hebben een akkoord bereikt waardoor er geen gas wordt gewonnen onder de Waddenzee bij Ternaard. Dat schrijft minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) aan de Tweede Kamer.

Met het sluiten van de overeenkomst komt na jaren onzekerheid nu duidelijkheid over deze kwestie. Hoewel in 2024 wettelijk is vastgelegd dat geen nieuwe gaswinning onder de Waddenzee meer zal worden toegestaan, had vergunningshouder NAM in 2019 reeds toestemming gevraagd voor winning bij Ternaard onder de Waddenzee.

Het kabinet had ondanks de maatschappelijke gevoelens rondom dit voornemen, geen juridische gronden om de aanvraag van NAM af te wijzen. Deze kwestie sleepte jaren voort,  maar de Raad van State bepaalde tot twee maal toe dat het kabinet een besluit niet langer uit mocht stellen.  Om een doorbraak te forceren is het afgelopen jaar daarom overleg geweest met de NAM om hen te bewegen af te zien van het winningsverzoek.

Er is nu afgesproken dat de NAM het verzoek tot instemming met het winningsplan intrekt. Het kabinet betaalt hiervoor een bedrag van € 163 miljoen bruto aan NAM en EMPN. Een aanzienlijk deel van dit bedrag komt via afdrachten aan staatsdeelneming EBN en via belastingen terug naar de staat, waardoor NAM en EMPN samen naar verwachting 40 miljoen euro netto ontvangen.

Het bedrag wordt betaald uit de begroting van het Rijk en betreft onderbesteding over 2025. Geld dat was begroot, maar niet is uitgegeven. Deze besteding moet nog wel door het parlement worden goedgekeurd.

Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei): “Ik ben heel blij dat we nu een doorbraak hebben geforceerd, want deze kwestie voelde als een gebed zonder end. Ik hoop oprecht dat dit zorgt voor rust en duidelijkheid. Met deze overeenkomst geven we gehoor aan  een brede wens van de Kamer en de samenleving om geen nieuwe gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard toe te staan.”

Door deze overeenkomst is gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard definitief uitgesloten. Omdat de laatste jaren de wetgeving voor gaswinning onder de Waddenzee is aangepast, staat vast dat er nu en in de toekomst geen nieuwe gaswinning meer zal plaatsvinden onder de Waddenzee.

Nieuwe vloeibare-waterstof-opslag geopend op Rotterdam The Hague Airport

Op 24 november is op Rotterdam The Hague Airport (RTHA) officieel een opslagfaciliteit voor vloeibare waterstof in gebruik genomen. Deze installatie is opgezet voor onderzoeksdoeleinden en moet de basis vormen voor toekomstige waterstof-aangedreven luchtvaart. 

De nieuwe faciliteit is onderdeel van het Europese TULIPS‑project en van de DutcH₂ Aviation Hub. Daarmee willen luchthaven, kennisinstellingen en industrie gezamenlijk nieuwe technologieën voor schone luchtvaart versnellen. 

Tijdens de opening presenteerden onder andere TU Delft, Universiteit Twente, Nederlands Lucht‑ en Ruimtevaartcentrum (NLR) en AeroDelft lopende onderzoeksprojecten. Deze projecten variëren van de omzetting van vliegtuigen naar waterstof-aandrijving tot onderzoek naar de stroming van vloeibare waterstof in leidingsystemen en de veiligheid van waterstofsystemen. 

De waterstof zelf wordt aangeleverd door Air Products, dat ook bij de opening aanwezig was met een speciale trailer voor vloeibare waterstof. Deze samenwerking benadrukt de ambitie om waterstof in de praktijk te brengen binnen de luchtvaart.  

Volgens de luchthaven is de nieuwe opslagfaciliteit een “proeftuin” voor innovatie. Doel is om op een operationele luchthavenomgeving te experimenteren met waterstof als brandstof voor vliegtuigen en daarmee een stap te zetten richting emissievrije luchtvaart. 

Met de opening van deze faciliteit zet Rotterdam The Hague Airport een belangrijke stap in het verduurzamen van de luchtvaartsector — en biedt het een concreet platform voor toekomstige waterstofvluchten. 

Renovatie slibgistingstank RWZI Dongemond

Op de rioolwaterzuivering Dongemond werkt men samen met GMB aan een renovatie van de slibgistingstank: het hart van de energiefabriek die al 35 jaar biogas produceert.

‘Dit is een belangrijk project voor ons’ vertelt dagelijks bestuurslid Wessel de Beer. ‘We hebben zeventien zuiveringen binnen ons gebied, waarvan vier met slibvergisting. Door biogas terug te winnen uit slib, voorzien we in ons eigen energieverbruik en werken we energieneutraal.’

Een slibgistingstank zit vol met zuiveringsslib en bacteriën die organische stoffen omzetten in biogas. De tank op RWZI Dongemond had groot onderhoud nodig. Na 35 jaar intensief gebruik krijg je namelijk aantasting door zuren, zoals zwavelzuur. Daarom is een belangrijk onderdeel van de renovatie het stralen en opnieuw coaten van de betonnen binnenwand. Daarnaast wordt de oude gasmenging vervangen door een nieuw systeem met twee verticale mengers. Dat nieuwe systeem kost veertig procent minder energie en levert tot vijftien procent meer biogas op.
Werken in een kleine ruimte

De tank is 18 meter hoog en 18 meter breed. En de binnenkant wordt compleet geïnspecteerd en vernieuwd of gerenoveerd. Dat betekent werken in een kleine ruimte. De tank is toegankelijk via een mangat. Dat mangat is maar zestig centimeter breed en daar moet al het materiaal langs naar binnen. Daarna moest er een steiger worden gebouwd in de tank. Dat is een precies werkje, maar levert mooie beelden op.

Hoogeveen is klaar om de eerste woningen aan te sluiten op waterstof

In Hoogeveen werkt RENDO aan een bijzondere proef: het verwarmen van huizen met behulp van waterstof in plaats van aardgas. De ervaringen in Hoogeveen levert waardevolle lessen op voor toekomstige projecten in Nederland en de mogelijkheden van waterstof als duurzaam gas in het energiesysteem van RENDO.

In eerste instantie was het lastig om waterstof op de juiste manier te voorzien van de geurstof die nodig is om eventuele lekkages te kunnen ruiken. Na uitgebreid onderzoek en de nodige technische verbeteringen werkt dit geursysteem nu zoals bedoeld. De komende weken wordt de installatie afgerond, zodat het systeem klaar is voor gebruik in de Waterstofwijk.

Zodra de installatie is afgerond en goedgekeurd zullen de eerste negen woningen, in het eerste kwartaal van 2026, worden omgezet op waterstof. Daarna zal de nieuwbouwwijk Nijstad-Oost worden voorzien en op de mogelijke uitbreiding in de wijk Erflanden zelf naar ongeveer 100 woningen.

Twentse klei haalt CO₂ uit biogas

„Klei heeft van nature een gelaagde structuur”, vertelt prof. dr. Frieder Mugele, hoogleraar Physics of Complex Fluids. „Door ionenuitwisseling kun je de afstand tussen die lagen precies aanpassen. Zo hecht CO₂ zich aan de klei, terwijl methaan, het bruikbare deel van biogas, er gewoon doorheen stroomt.”

Biogas bestaat doorgaans uit ongeveer 60 procent methaan en 40 procent CO₂. Door het CO₂-deel te vangen, blijft zuiver methaan over dat geschikt is als biomethaan, een duurzaam alternatief voor aardgas. De technologie is energiezuinig, goedkoop en daardoor ook toepasbaar op kleinere locaties, zoals boerderijen of afvalverwerkers.

Het onderzoek begon als fundamenteel werk binnen de groep van Mugele, zonder directe toepassing in zicht. Promovendus Niels Mendel en onderzoekers Igor Siretanu en Wim Brilman brachten daar verandering in. Hun experimenten met verschillende kleisoorten toonden aan dat het materiaal niet alleen werkt, maar ook herbruikbaar is. Een belangrijke stap richting praktische inzet.

De volgende stap is opschaling. Eind 2025 staan de eerste proeven gepland bij een waterzuiveringsinstallatie en op een boerderij. Als die succesvol verlopen, kan de technologie wereldwijd worden ingezet. Vooral in ontwikkelingslanden biedt de eenvoudige werking grote kansen: biogasinstallaties kunnen daar energie leveren zonder dure infrastructuur.

Om de innovatie te beschermen vroeg CarbSorbTec een octrooi aan. „Dat was een intensief traject, maar noodzakelijk”, zegt Mugele. „We willen dat onze technologie gebruikt wordt, maar wel op een verantwoorde manier.” 

De onderzoekers denken verder vooruit. De kleimaterialen kunnen mogelijk ook worden aangepast om andere gassen te scheiden, of om CO₂ niet alleen op te slaan maar te hergebruiken als grondstof. „Er moet een nieuwe economie ontstaan waarin CO₂ niet langer afval is, maar een bouwsteen”, aldus Mugele. „En onze klei-technologie kan daar aan bijdragen.”

Brandstof voor vliegtuigen uit huisvuil

Onderzoekers aan Harvard University en Tsinghua University hebben ontdekt dat afval – zoals huishoudelijk restmateriaal – ingezet kan worden om vliegtuigenbrandstof te maken. 

De luchtvaartsector kampt met een aanzienlijk klimaatprobleem: vliegtuigen veroorzaken ongeveer 2,5 % van de wereldwijde CO₂-uitstoot. Omdat elektrisch vliegen voor grote toestellen en lange trajecten voorlopig niet praktisch is, geldt duurzame vliegtuigbrandstof vooralsnog als de beste optie. Deze brandstof is echter nu nog erg kostbaar om te produceren. 

Het grote voordeel: van afval is er volop beschikbaar, veel meer dan van plantaardige of gebruikte olie waar veel huidige duurzame brandstoffen op gebaseerd zijn. 

Volgens de onderzoekers leidt hun uitvinding tot een CO₂-uitstootvermindering van zo’n 80 tot 90 % ten opzichte van gewone kerosine.  Wereldwijd zou het huisvuil uit kunnen maken voor zo’n 16 % van alle vluchten. Voor Europa zou het zelfs de volledige doelstelling voor 2030 kunnen dekken. Grote steden zoals Beijing, Shanghai, Caïro en New York zouden elk jaar meer dan 100.000 ton vliegtuigbrandstof uit hun eigen afval kunnen produceren. 

Noorse waterstof-gok blijkt een misser: 40× hogere CO₂-uitstoot dan elektrisch alternatief

Hoewel Norled in Noorwegen grootse plannen had met de eerste vloeibare-waterstofveerboot ter wereld, de MF Hydra, blijkt het project uit te draaien op een ecologische én financiële flop. In het land dat vooroploopt in de elektrische revolutie rijdt Noorled juist een rigoureus verkeerd spoor. 

De boot kostte zo’n 29 miljoen euro, terwijl het batterij-alternatief, de MF Nesvik, slechts 20 miljoen euro kostte. De jaarlijkse brandstofkosten van de Hydra bedragen circa 1,4 miljoen euro, tegenover minder dan 100.000 euro voor de accu-variant.  

Ecologisch gezien is het plaatje nog pijnlijker: de grijze waterstof voor de Hydra wordt aangeleverd per vrachtwagen over 1.300 km vanuit Duitsland, gecombineerd met inefficiëntie in brandstofcel en enige lekkage. Resultaat: de Hydra stoot twee keer zoveel CO₂ uit als een vergelijkbare dieselboot — en maar liefst veertig keer zoveel als de batterij­veervariant.  

Volgens de analyse van CleanTechnica had Norled met de bespaarde middelen twee extra elektrisch aangedreven veerboten kunnen aanschaffen én tussen 900 en 1.300 ton CO₂ per jaar kunnen besparen.  

Het project illustreert waarom grootschalige inzet van waterstof in sectoren waar al schonere alternatieven bestaan — zoals batterijen voor boten — niet vanzelfsprekend een duurzame keuze is. De waterstoflobby blijft aandringen, maar het bewijsmateriaal voor efficiency en milieuwinst blijft achter.  

Fryslân in beroep tegen langer en meer gaswinning bij Oppenhuizen

Friese overheden gaan samen in beroep tegen het besluit van de minister van Klimaat en Groene Groei dat Vermilion Energy B.V. meer en langer aardgas mag winnen uit de velden bij Oppenhuizen. De minister stemde op 29 september 2025 in met dit geactualiseerde gaswinningsplan. Dit besluit schuift de eerder door Fryslân ingebrachte negatieve adviezen en zienswijzen opzij. Vermilion mag nu dus fors meer en langer aardgas winnen bij Oppenhuizen.

Het lopende winningsplan Oppenhuizen ging ervan uit dat zo’n 300 miljoen kuub gas aanwezig was en dat hiervan 20 tot 60 procent gewonnen zou worden. Op basis van het geactualiseerde winningsplan verwacht Vermilion Energy B.V. nu tot 2038 zo’n 676 miljoen kuub aardgas uit de velden Oppenhuizen, Oppenhuizen-Zuid en Oppenhuizen-Noord te kunnen winnen. 

Remco van Maurik, dagelijks bestuurslid van Wetterskip Fryslân: “Fryslân maakt zich grote zorgen. De minister moet zorgvuldig kijken naar alle belangen die er spelen in dit kwetsbare veengebied. Economisch belang gaat niet boven alles. Met dit besluit geeft de minister de beperkte ruimte in het watersysteem weg, omdat de bodem door de gaswinning extra daalt. Die ruimte hebben we hard nodig om de gevolgen van veenoxidatie, extreme neerslag en verdroging op te vangen. Voor de waterhuishouding, natuur en landbouw is elke centimeter bodemdaling door gaswinning één te veel.”

Gedeputeerde Friso Douwstra van de provincie Fryslân: “Er is geen draagvlak voor gaswinning in Fryslân, zeker niet in kwetsbare veenweidegebieden. Toch worden er nieuwe vergunningen afgegeven door de minister, wat ook een bevoegdheid van de rijksoverheid is. Naast dat er gewonnen wordt vloeien er geen baten naar daar waar het gewonnen wordt, daar blijven we voor strijden”.

Gemeenten Súdwest-Fryslân en De Fryske Marren, provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân willen meer en langere gaswinning bij Oppenhuizen voorkomen. Ze dienen daarom (pro forma) beroep in tegen het besluit van de minister. Wetterskip Fryslân is gemachtigd om het beroep namens de vier Friese overheden in te dienen. Alle Friese overheden werken samen in de zogenaamde Friese Mijnbouwtafel. 

In mei 2025 dienden de Friese overheden gezamenlijk beroep in tegen de al door de minister verleende omgevingsvergunningen voor de aanleg van gaspijpleidingen en extra boorlocaties. Dit beroep loopt nog bij de rechtbank Noord-Nederland. Daar komt dus deze beroepsprocedure bij de Raad van State bij. In juni 2025 dienden de vier Friese overheden ieder apart een zienswijze in tegen het ontwerp-besluit tot goedkeuring van het nieuwe winningsplan. Tegen het definitieve instemmingsbesluit van de minister wordt nu gezamenlijk beroep bij de Raad van State ingesteld. 

Vaste 1-jaars gastarieven 15 procent lager dan in 2024

De daling van de maandelijkse gemiddelde leveringstarieven voor stroom en gas zet ook in oktober door. De gemiddelde gasprijzen, zowel variabel als vast bleven nagenoeg gelijk. De vaste stroomprijzen zijn in oktober licht gedaald ten opzichte van september. Jaar-op-jaar zijn de prijzen, voor zowel stroom als gas, flink gedaald voor de 1-jaars contracten. Vaste 1-jaars gasprijzen liggen zelfs bijna 15 procent lager dan in oktober 2024. Dat blijkt uit de Barometer Energie van prijsvergelijker Pricewise. 

1-jaars vaste kale tarieven zijn met maar liefst 14,7 procent gedaald ten opzichte van oktober 2024. Ook variabele tarieven daalden met 5,2 procent. Daarentegen stijgen de 3-jaars vaste tarieven met 2,1 procent. 
De gemiddelde prijsdaling bij gas van de afgelopen maanden zet door. De prijzen zijn wel minder hard gedaald. Vast 1-jaar daalde met 1,9 procent. 3-jaar en variabel bleef nagenoeg gelijk. 
 
Deze daling hangt ongetwijfeld samen met de lagere TTF-gasprijzen (Nederlandse handelsbeurs) in de maand oktober. De TTF-beursprijs voor gas bewoog rond de 32 euro per megawattuur, ondanks de tijdelijke productiebeperkingen in Noorwegen en de voortdurende oorlog in Oekraïne. Dankzij een goedgevulde Europese en Nederlandse gasvoorraad bleef de markt relatief kalm.  

De gemiddelde vaste stroomprijzen daalden licht. 1-jaars vaste tarieven daalden met 2,5 procent en 3-jaar vast met 2 procent. Variabele tarieven stegen daarentegen weer met 4,4 procent. 
 
Ten opzichte van oktober 2024 zijn de gemiddelde stroomprijzen allemaal gedaald. De daling die we al een tijdje zien, zet dus door. Variabele tarieven zijn in oktober 2025 ten opzichte van oktober 2024 met 2,5 procent gedaald.

Daarnaast hebben de recente Russische aanvallen op Oekraïense gasinstallaties half oktober grote gevolgen voor de energievoorziening in Oekraïne én voor de gasprijzen in Europa, waaronder Nederland. 
Door de schade aan de infrastructuur moet Oekraïne naar verwachting nu juist 30% meer gas importeren uit Europa om de winter door te komen, terwijl Oekraïne normaal gesproken een doorvoer- of exportland is. De gasopslag in het land ligt momenteel ver onder het historische gemiddelde, wat de urgentie vergroot. De import zal voornamelijk bestaan uit duur vloeibaar gas (LNG).
 
De kans is groot dat de gasprijzen in Nederland en andere EU-landen zullen fluctueren, vooral als de winter streng wordt en deze niet-voorziene importvraag verder toeneemt.  

Hans de Kok, expert van Pricewise: “De komende winter verwachten we weer prijsschommelingen. De Europese voorraden zijn goed gevuld, maar geopolitieke risico's blijven een factor. Deze kunnen de prijsbesparing voor consumenten deels tenietdoen. Het blijft daarom verstandig om de markt actief te blijven volgen en tijdig over te stappen als vaste tarieven gunstig uitvallen. Dat lijkt nu het geval voor met name de 1-jaars vaste contracten voor gas en stroom.” 

Toyota Tacoma H2 Overlander Concept rijdt op waterstof, en maakt zijn eigen water

De gloednieuwe Tacoma H2-Overlander Concept van Toyota combineert off-road vermogen met duurzame technologieën. Het is een robuuste pickup gebouwd op het TNGA-F platform en uitgerust met zowel een waterstofbrandstofcel-systeem als een lithium-ion batterijpakket. Het resultaat: een systeemvermogen van 547 pk. 

Onder de body bevinden zich drie waterstoftanks met een totale capaciteit van 6 kg, gekoppeld aan de brandstofcel uit de tweede generatie van de Toyota Mirai. Die brandstofcel zorgt ervoor dat de enige uitstoot uit de uitlaat zuiver water is. 

Een van de meest opvallende innovaties is het door TRD (Toyota Racing Development) ontwikkelde uitlaatsysteem dat water opvangt en filtreert — het geproduceerde water kan gebruikt worden voor wassen of douchen bij off-grid-toepassingen (hoewel drinken ervan niet wordt aanbevolen).  

Op technisch vlak is de truck voorzien van een geavanceerd onderstel en uitrusting voor echt terreingebruik: lange veerwegen, Fox 2.5 Performance Elite schokken, 35-inch terreinbanden en hydraulisch remwerk afkomstig van de grotere Tundra. 

Daarnaast beschikt het voertuig over een 15 kW ‘power take-off’ systeem waarmee apparatuur kan worden aangesloten — of zelfs twee EV’s tegelijkertijd geladen kunnen worden via duale NEMA 14-50 stopcontacten.  

Hoewel het hier om een conceptmodel gaat en productieplannen nog niet bekend zijn, laat Toyota hiermee zien dat waterstofbrandstofceltechnologie niet alleen geschikt is voor stadsauto’s, maar ook voor avontuurlijke off-road voertuigen met hoge prestaties. 

Innovatieve waterstofboring voor uitbreiding stroomnet

In Den Helder is gestart met een bijzonder project: de uitbreiding en verzwaring van het stroomnet in het duingebied bij Koegras. Wat dit project uniek maakt, is de toepassing van een emissiearme gestuurde boring met aggregaten die draaien op groen opgewekte waterstof. Deze innovatieve methode in samenwerking met aannemer A.Hak is een primeur voor Liander.

Het werkgebied ligt midden in een Natura 2000-gebied, naast natuurgebied Mariëndal. Hier gelden strenge regels en stikstofbeperkingen. Om toch voortgang te kunnen boeken in de uitbreiding van het stroomnet in deze regio, is gekozen voor deze aanpak. De boring wordt uitgevoerd met een tachtig ton zware elektrische boormachine, aangedreven door waterstofaggregaten. Deze techniek is nog niet eerder toegepast voor een project van Liander in de provincie. Samen met aannemers blijft Liander naar oplossingen zoeken om ook met stikstofbeperkingen meters te kunnen blijven maken in de uitbreiding van het stroomnet.

De kabel die wordt aangelegd is in totaal 1,7 kilometer lang, waarvan 690 meter via gestuurde boring met een diameter van 40 centimeter de grond in gaat. In deze boring wordt een mantelbuis aangebracht, waarin middenspanningskabels worden geïnstalleerd. Deze zijn essentieel voor een betrouwbare energievoorziening in het projectgebied.

De werkzaamheden maken deel uit van het Programma Helix, waarmee Liander de komende jaren het stroomnet in Noord-Holland Noord uitbreidt en versterkt. Dit programma voorziet in de aanleg van 2.000 kilometer kabel en de bouw van 360 elektriciteitshuisjes. Het gaat hier om het middenspanningsnet. Dit zijn de kabels die elektriciteit over langere afstanden vervoeren naar de laagspanningsnetten in de steden en dorpen in de omgeving. Dit is een van de belangrijke stappen die moeten worden gezet in de uitbreiding van het elektriciteitsnet in Noord-Holland. In de provincie moet het net op zowel hoogspanning, middenspanning als laagspanning worden versterkt zodat klanten van de wachtlijst geholpen kunnen worden en huishoudens kunnen blijven verduurzamen.

Tijdens de werkzaamheden gelden tijdelijke wegafzettingen en omleidingen. Automobilisten van en naar Den Helder worden hierover tijdig geïnformeerd. De Helderse Vallei en omliggende horeca blijven bereikbaar.

Vidi-beurs voor waterstofonderzoek

NWO heeft maar liefst zestien veelbelovende wetenschappers van de TU Delft een Vidi-beurs toegewezen. Een daarvan is Chiara Falsetti van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek. 

Met de Vidi-beurs van maximaal 850.000 euro kan Chiara Falsetti haar eigen onderzoekslijn verder ontwikkelen en haar eigen onderzoeksgroep verder uitbouwen. Falsetti doet fundamenteel onderzoek naar waterstoftransport in bijvoorbeeld brandstofleidingen voor vliegtuigen. 

Als Universitair Docent ‘Heat Transfer and Thermal Management for Sustainable Aviation’ houdt dr. Chiara Falsetti zich bezig met het stromen van waterstof door brandstofleidingen, bijvoorbeeld aan boord van vliegtuigen. De efficiënte, gecontroleerde overdracht en verdamping van waterstof uit de tank naar het aandrijfsysteem is een grote uitdaging voor het veilige en efficiënte gebruik van waterstof als brandstof voor transportsystemen, zoals vliegtuigen en schepen. De unieke eigenschappen van waterstof, in combinatie met de dynamische omstandigheden in transport, kunnen leiden tot ongecontroleerde verdamping. De resulterende twee-fasenstroming en thermisch gedrag zijn chaotisch en onvoorspelbaar, wat de doorstroming en prestaties van de componenten in distributieleidingen kan aantasten. 
portrait photo Chiara Falsetti

In Falsetti’s Vidi-onderzoeksvoorstel THRIVE stelt ze daarom voor om de wetenschappelijke basis te leggen voor cryogene tweefasestromen en thermische verschijnselen onder dynamische omstandigheden. 

Chiara Falsetti: “Met deze Vidi kan ik onderzoek doen naar kook- en faseveranderingsverschijnselen van cryogene stromingen, waardoor de experimentele mogelijkheden voor waterstofonderzoek worden uitgebreid en een wetenschappelijke basis wordt gelegd voor de ontwikkeling van veilige en efficiënte waterstofdistributielijnen. Dit is cruciaal om het potentieel van waterstof als duurzame energiedrager voor transport te benutten.”

Falsetti’s onderzoek is een belangrijk puzzelstuk in de grotere puzzel van het vliegen op waterstof. Ze werkt daarom samen met collega’s, partners en studenten. Falsetti: “Ik denk dat mijn project goed aansluit bij en bijdraagt aan de gezamenlijke inspanningen om het onderzoek naar waterstofluchtvaart, dat door veel collega's van de faculteit en de studenten van AeroDelft wordt uitgevoerd, vooruit te helpen.”

Combinatie van waterstofketel en warmtepomp: weinig toekomstperspectief

De gedachte om een warmtepomp te combineren met een waterstofketel lijkt aantrekkelijk, maar blijkt in de praktijk weinig kansrijk. Verschillende analyses laten zien dat deze combinatie voor de meeste woningen geen rendabele of duurzame oplossing is.

De productie van groene waterstof vergt veel meer energie dan directe verwarming via een warmtepomp. Het rendement van een waterstofketel is daarbij aanzienlijk lager. 

In pilots wordt duidelijk dat waterstofketels hooguit als back-up bij piekverwarming of extreme omstandigheden kostenverslaggevend kunnen zijn — niet als hoofdverwarmingssysteem.

Behalve de technische efficiëntie speelt ook de infrastructuur een grote rol: het transportsysteem voor waterstof, opslagpoblemen en de hoge kosten maken grootschalige toepassing op huishoudniveau weinig aantrekkelijk.  

Voor de grootste groep woningen is het verstandiger te kiezen voor volledig elektrische oplossingen (zoals een juist gedimensioneerde warmtepomp) of hybride systemen zonder waterstof-component. Het inzetten van waterstofketels gecombineerd met warmtepompen komt nu vooral neer op een duur en inefficient alternatief — een dood spoor voor grootschalige toepassing in de gebouwde omgeving.

Provincie Drenthe ondersteunt volgende stap naar waterstofinfrastructuur op Groningen Airport Eelde

De provincie Drenthe stelt een subsidie van maximaal 500.000 euro beschikbaar aan Groningen Airport Eelde (GAE) voor de verdere ontwikkeling van vloeibare waterstofinfrastructuur op de luchthaven. Met het project GRQ Hydrogen Valley Airport, wil GAE de eerste regionale luchthaven in Europa worden met een operationele waterstofketen.

De bijdrage van de provincie maakt het mogelijk om de stap te zetten van onderzoek naar praktijk. De vervolgstudie richt zich op de voorbereiding van investeringsbesluiten voor de aanleg van voorzieningen voor opslag, distributie en tankinstallaties voor vloeibare waterstof. Hiermee wordt een belangrijke basis gelegd voor duurzame luchtvaart en versterking van de regionale waterstofeconomie. “Met deze stap versterken we de koploperspositie van Noord-Nederland als Hydrogen Valley. Groningen Airport Eelde wordt een proeftuin voor duurzame luchtvaart en innovatie in waterstoftechnologie. Dat is goed voor het klimaat, de economie en de werkgelegenheid in onze regio,” geeft gedeputeerde Henk Jumelet aan.

De subsidie levert een hefboomeffect van investeringen op. Met een bijdrage van € 500.000 kan een investeringsprogramma van naar schatting € 50 tot 150 miljoen worden aangejaagd, waarmee vervolginvesteringen in infrastructuur, opslag- en tankvoorzieningen, waterstoftechnologie en duurzame toepassingen op en rond de luchthaven mogelijk worden gemaakt.

Het initiatief draagt bij aan de provinciale doelen voor 49% CO₂-reductie in 2030 en energieneutraliteit in 2040, en sluit aan bij de Energieagenda 2024–2027 van de provincie Drenthe. De ontwikkeling biedt bovendien kansen voor samenwerking met kennisinstellingen en bedrijven in de waterstofsector, en versterkt zo de kenniseconomie en het vestigingsklimaat in Drenthe.

‘Afval’ van AGF-handel ingezet voor duurzame energieopwekking via biogas

Bij Job-AGF in Barendrecht is een tank geplaatst door het jonge, innovatieve bedrijf OrganicTank, waarmee het zogenaamde ‘afval’ van AGF-partijen — dat normaal gesproken zou worden weggegooid — voortaan duurzaam kan worden verwerkt. De tank fungeert op locatie als buffer-voorziening: Job-AGF vult hem, en OrganicTank regelt het vervoer en de verwerking van het organisch restmateriaal.  

Door de verwerking op locatie is er geen noodzaak meer voor opslag van volle en lege bakken die veel ruimte innemen. Ook is het systeem zo opgezet dat de klant er niets van merkt of de tank bijna vol of juist leeg is: het verwerkingsproces blijft continu gelijk, en de verwerking gebeurt lekvrij en vrijwel geurvrij.  

De staat van de tank wordt op afstand in de gaten gehouden, zodat tijdig kan worden ingegrepen voor lediging of onderhoud. OrganicTank beschikt over de benodigde vergunningen en registraties om het organisch afval op verantwoorde wijze af te voeren.  

Met deze aanpak wordt restmateriaal van de groenten- en fruitsector (AGF) omgezet in biogas, waarmee duurzame energie kan worden opgewekt — een circulair initiatief dat bijdraagt aan een schonere afvalverwerking in de AGF-sector.  

Zesde waterschap neemt groengasinstallatie in gebruik

Op 9 oktober opende Waterschap Drents Overijsselse Delta een nieuwe slibgistings- en groengasinstallatie op de rioolwaterzuivering Echten. Met gemiddeld 2 miljoen kuub groen gas per jaar zorgt dit voor een mooie bijdrage aan de gezamenlijke doelstelling van de waterschappen van 80 miljoen kuub groen gas in 2030.

Bij het zuiveren van rioolwater blijft slib als restproduct over. Dit slib vergist het waterschap tot biogas. Door dit biogas extra goed te filteren, wordt het opgewaardeerd tot groengas. Dit gas is van aardgaskwaliteit en is aangesloten op het gasnet.

De bouw van dit complexe en technische project was een ware uitdaging voor het waterschap. Nieuwe technieken zijn aangesloten op bestaande technieken. Na anderhalf jaar bouwen staat de kraan open voor het leveren van groengas op de rioolwaterzuivering in Echten. Waterschap Drents Overijsselse Delta is het zesde waterschap in Nederland dat een groengasinstallatie in bedrijf neemt. Het waterschap verwacht ongeveer 2000 huishoudens van duurzaam gas te voorzien.

Een extra duurzaam element is dat de vergistingsinstallatie verwarmd wordt met warmte uit het gezuiverd rioolwater. Het waterschap haalt warmte uit het gezuiverde afvalwater, het effluent dat wordt afgevoerd op de Hoogeveensche Vaart. Dubbel duurzaam dus.

Voortbestaan Beltrums biogasinstallatie staat op het spel

De biogasinstallatie in Beltrum, Groot Zevert, loopt gevaar zonder de benodigde natuurvergunning dreigt het project van de kaart te raken.  

Volgens Rob Bongers van Stichting Leefbaar Berkelland wordt het onderliggende probleem – het overschot aan mest – niet aangepakt, maar juist in stand gehouden.

De provincie Gelderland blijft bij hoog en bij laag beweren dat de vergunning terecht is verleend. Maar jurist Stijn van Uffelen van de milieuclubs schoot heel wat gaten in de vergunningverlening.

Voor de Beltrumse biogasinstallatie Groot Zevert is de natuurvergunning van levensbelang. Als ze die niet krijgt, vervalt haar bestaansrecht. Jarenlang draaide het bedrijf op een zogenaamde PAS-melding, een tijdelijke vergunning.

Waterstofmijlpaal voor Groningen

Met de aankomst van de BaseLoad Power Hub in de Eemshaven is een nieuwe mijlpaal voor de Nederlandse energietransitie en voor de ontwikkeling van de Groningen Hydrogen Valley bereikt. De innovatieve installatie is het eerste platform voor waterstofproductie en waterstofopslag dat is ontworpen en gebouwd voor offshore omstandigheden. Op 3 oktober overhandigde Crosswind, een joint venture van Shell en Eneco, het platform aan de nieuwe eigenaar DOT, voor verdere kennisontwikkeling van waterstofproductie.

De Baseload Power Hub kwam op 27 september om 17 uur aan in de Eemshaven, na een tocht over zee vanuit Italië. Daar werd het compacte platform voor de productie en opslag van waterstof in twee jaar tijd gebouwd. Het platform is 23 bij 46 meter groot, weegt 1.800 ton en combineert een elektrolyser van 2,5 megawatt, 1.200 kilo aan waterstofopslag en een conversiemodule met een elektrische batterij van 1 megawatt en een opslagcapaciteit van 5 MWh.

In de Groningse Eemshaven werd een nieuwe bestemming gevonden voor het waterstofplatform. Hier zal de nieuwe eigenaar DOT (Delft Offshore Turbine) de Baseload Power Hub, hernoemd tot Phynix, gebruiken voor verder onderzoek, om zo meer inzicht te krijgen in de productie en opslag van groene waterstof. DOT zoekt hierbij samenwerkingen met universiteiten en bedrijfsleven. Ook blijft een team van Shell Technology bij het waterstofplatform betrokken.

Als nieuwe eigenaar wil het in 2014 opgerichte DOT gaan bijdragen aan de ontwikkeling van de Groningse en Nederlandse waterstoftechnologie. DOT beschouwt Phynix als dé plek waar onderwijs, bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen intensief kunnen samenwerken om innovatie snel te vertalen naar vaardigheden en toepassing op de werkvloer.

De nieuwe toekomst van het waterstofplatform wordt gesteund door onder meer zeehavenautoriteit Groningen Seaports en MissieH2, de belangenbehartiger van bedrijven in de Nederlandse waterstofeconomie.

Voldoende gas; extra aandacht voor gasopslagen en langdurige verstoringen

Vandaag is het onlangs ingediende overzicht gasleveringszekerheid 2026-2027 van Gasunie Transport Services (GTS) (100% dochter van Gasunie) aan het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG) bekend gemaakt. GTS concludeert hierin dat er in gasjaar 2026-2027 - ook in een koud jaar - voldoende capaciteit en volume beschikbaar is om aan de gasvraag in Nederland te voldoen. Dit uitgaande van de aanname dat de LNG-terminal in de Eemshaven ook na 2027 beschikbaar blijft. GTS waarschuwt daarnaast voor toenemende afhankelijkheid van import uit het buitenland en het belang van de gasopslagen hierin. Ook kunnen de huidige geopolitieke ontwikkelingen risico’s met zich meebrengen zoals mogelijke langdurige verstoringen van gasleveringen en/of gasinfrastructuur. 

Maatregelen om langere verstoringen op te vangen zijn van een andere aard en omvang dan dit advies gasleveringszekerheid. Gasunie zal later dit jaar in een separate rapportage haar visie geven op mogelijke risico’s en maatregelen bij langdurige uitval van de gasinfrastructuur. 

De analyse van GTS biedt een vooruitblik tot 2031. De gasvraag in Nederland daalt slechts geleidelijk en minder snel dan eerder werd verwacht: aardgas blijft nog lang de basis van onze energievoorziening. Noordwest-Europa is steeds afhankelijker van import (Noorwegen, LNG), waardoor de impact van geopolitieke risico’s toeneemt. Het behoud van de Nederlandse gasopslagen is daarom cruciaal. Ook is het van belang om te blijven investeren in energiebesparing en in de verduurzaming van onze energievraag.

Het overzicht leveringszekerheid gaat uit van een temperatuur-gerelateerde gasvraag, in een koud jaar. GTS heeft dit gebaseerd op realistische uitgangspunten en heeft deze geconsulteerd bij marktpartijen. Voor de periode t/m 2031 blijven de huidige gasopslagen nodig voor het balanceren van de gasvraag tussen de seizoenen, maar ook in het geval van een hoge wintervraag in een koud jaar. Gezien de verwachte vraag tot 2031 is GTS van mening dat de drie grootste Nederlandse gasopslagen (Grijpskerk, Norg en Bergermeer) beschikbaar dienen te blijven voor gasopslag. 

Uitgaande van een koud jaar is het vereiste vuldoel voor 2026/2027 vastgesteld op 115 TWh. (11,5 bcm). Deze vulling is noodzakelijk om seizoens-fluctuaties in de gasvraag op te vangen, primair in Nederland maar ook in buurlanden die via Nederland beleverd worden. Naast een goed gevulde gasopslag benadrukt GTS het belang van de connectiecapaciteit met buurlanden en diversificatie van het aanbod om de leveringszekerheid te waarborgen.

De leveringszekerheid in Nederland blijft voor 2026/2027 gewaarborgd, mits de gasopslagen voldoende gevuld zijn en de internationale aanvoerketens blijven functioneren. Nederland is in toenemende mate afhankelijk van gasimporten, met name LNG. Het voldoende vullen van de gasopslagen, het handhaven van voldoende connectiecapaciteit met buurlanden en diversificatie van het gasaanbod zijn cruciale maatregelen voor een stabiele gaslevering in de komende jaren.

GTS heeft op basis van de huidige Gaswet wettelijke taak om aan de minister jaarlijks een overzicht aan te bieden van de leveringszekerheid van gas. 

Nordsol doorbreekt grens van 10 miljoen kilo bio-LNG in Amsterdam

De Amsterdamse installatie van Nordsol heeft de grens van 10 miljoen kilo geproduceerde bio-LNG (biologisch vloeibaar aardgas) doorbroken. Dat staat gelijk aan ruim 45 miljoen kilometer zwaar wegtransport en een besparing van 35 miljoen kilo CO2. Deze mijlpaal toont aan dat lokale productie van hernieuwbare brandstof uit organisch afval mogelijk is. Nordsol doet dit in samenwerking met Shell en afvalverwerker Renewi.

Bio-LNG wordt gemaakt uit organisch afval. De installatie in Amsterdam gebruikt hiervoor over-datum producten van Nederlandse supermarkten en restaurants. Het afval wordt ingezameld, omgezet in biogas en vervolgens door Nordsol verwerkt tot vloeibaar bio-LNG. Shell brengt deze brandstof daarna op de markt. Dit resulteert in een volledig circulaire, korte en traceerbare keten.

Vrachtwagens en schepen die lange afstanden afleggen zijn lastig te elektrificeren en rijden op waterstof is nog duur en technologisch beperkt. Bio-LNG biedt hiervoor uitkomst: het is betaalbaar, geschikt voor bestaande LNG-motoren en verkrijgbaar via het huidige LNG-netwerk. In Nederland rijden inmiddels meer dan 1.000 LNG-trucks. Ook de internationale scheepvaart stapt over op deze brandstof.

De recente besluiten van multinationals om de geplande biobrandstoffenfabrieken bij Rotterdam niet af te bouwen, laten zien dat de ontwikkeling van duurzame brandstoffen geen vanzelfsprekendheid is. De Amsterdamse installatie bewijst echter dat het kan: sinds koning Willem-Alexander deze in 2021 officieel opende, levert Nordsol dagelijks bio-LNG aan transportbedrijven in binnen- en buitenland. Toch blijft opschaling lastig. Daarvoor zijn drie redenen:

1. Het is goedkoper om fossiele LNG-moleculen administratief te ‘vergroenen’ dan om écht groene, vloeibare moleculen te produceren.

2. Fraude met gebruikte kookolie uit Azië heeft het vertrouwen en de prijzen in de markt voor hernieuwbare brandstoffen ondermijnd.

3. LNG-prijzen schommelden sterk na de inval in Oekraïne, wat transportondernemers huiverig maakte. De prijzen zijn inmiddels weer stabiel, maar de aarzeling blijft voelbaar.

“Met deze mijlpaal tonen we aan dat bio-LNG vandaag al werkt,” zegt Wouter Zijlmans, partner bij Nordsol. “De uitdaging is om nu verder op te schalen, ondanks een markt die echte verduurzaming nog onvoldoende beloont.” Nordsol roept daarom transportbedrijven en transportinkopers op versneld over te stappen van diesel op bio-LNG.

Eerste werkende hydride-ionbatterij: jarenlang ongekend, nu realiteit

Wetenschappers van het Dalian Institute of Chemical Physics (DICP), verbonden aan de Chinese Academie van Wetenschappen, presenteren ’s werelds eerste praktische batterij die werkt met hydride-ionen (H⁻) als ladingsdragers – een ontwikkeling die decennialang beperkt bleef tot theoretische modellen.

Hydride-ionen bieden een aantrekkelijke combinatie: ze zijn licht en hebben een hoge redoxpotentiaal, waardoor ze zeer efficiënt zijn voor energieopslag. In tegenstelling tot lithium-iontechnologie, vormen ze geen gevaarlijke dendrieten—de fijne metalen naaldjes die kortsluiting en brand kunnen veroorzaken.

De onderzoekers onder leiding van professor Ping Chen ontwikkelden een nieuw core-shell elektrolyt van ceriumtrihydride (CeH₃) omhuld door een dunne laag bariumhydride (BaH₂). Deze hybride structuur combineert hoge iongeleiding met chemische en thermische stabiliteit, waardoor een stabiele werking mogelijk is.

Ze bouwden een oplaadbare batterij met een NaAlH₄-kathode en een CeH₂-anode. De initiële capaciteit bedroeg 984 mAh/g bij kamertemperatuur, en na twintig laad-ontlaadcycli nog steeds 402 mAh/g. Ter vergelijking: commerciële lithium-ionbatterijen leveren doorgaans 150–250 mAh/g. De batterij leverde bovendien 1,9 V en kon zelfs een LED-lampje laten branden – een concrete demonstratie dat het prototype daadwerkelijk werkt.

Toepassingen kunnen liggen in grootschalige energiewinning, waterstofopslag, draagbare elektronica en zelfs mobiele toepassingen binnen een waterstofeconomie. Toch zijn er nog uitdagingen: de cyclusstabiliteit is met slechts 20 cycli beperkt en de spanning van 1,9 V is lager dan de 4 V die lithium-ioncellen bereiken. Desondanks markeert dit een revolutionaire stap in batterijonderzoek: hydride-ionen blijken nu echt bruikbaar binnen een batterijconfiguratie.

Diesel heeft naar verwachting nog zo’n tien jaar — daarna komt waterstof

Toyota gelooft dat diesel nog een decennium mee zal gaan, maar daarna zal waterstof de overhand nemen als brandstof voor voertuigen. Dat zei Sean Hanley, Vice President Sales & Marketing van Toyota Australië. In Nederland zijn dieselmodellen voor personenauto’s inmiddels grotendeels uit het programma geschrapt, met uitzondering van bedrijfswagens. Zo is de Land Cruiser niet langer leverbaar als diesel-personenzaak. BMW, Land Rover en Mercedes bieden de diesel nog sporadisch aan. 

In landen als Australië blijft diesel in trek, mede vanwege de grote afstanden en de behoefte aan betrouwbare auto’s met een ruime actieradius. De Toyota HiLux, grotendeels met dieselmotor, was in 2023 zelfs de bestverkopende auto in Australië. 

Toyota noemt een aantal voordelen die voor waterstof pleiten:
    •    Milieuvriendelijker: waterstof stoot geen vervuilende stoffen uit net zoals traditionele verbrandingsmotoren.  
    •    Groot bereik: voertuigen op waterstof kunnen langere afstanden afleggen, een belangrijk voordeel in uitgestrekte gebieden. 
    •    Toekomstige infrastructuur: de verwachting is dat de tank- én leveringsinfrastructuur voor waterstof in de komende jaren sterk zal verbeteren. ʻHandiger en betaalbaarderʼ wordt genoemd. 

Hoewel waterstof volgens Toyota nog geen grootschalige realiteit is, heeft het merk er wel significant in geïnvesteerd. De overstap is geen kortetermijnproject, maar onderdeel van een visie op de langere termijn waarin waterstof de dieselmotor vervangt. 

24-uurschallenge: met waterstofvoertuigen door zero-emissie zones

Op 19 en 20 september 2025 vindt de waterstofchallenge plaats. Tijdens deze 24-uurschallenge zullen ongeveer 20 teams deelnemen aan een unieke rit met waterstofvoertuigen door onder andere zero-emissie zones (ZE-zones). De challenge start bij het provinciehuis Utrecht. Ook André van Schie, gedeputeerde Mobiliteit van de provincie Utrecht, doet mee.

De waterstofchallenge heeft als doel: ervaringen opdoen met rijden op waterstof, theorie in de praktijk brengen, laten zien dat lange afstanden mogelijk zijn met waterstofvoertuigen en publiciteit genereren voor waterstof in de mobiliteit plus voor de deelnemende teams en organisaties.

Daarnaast is het voor de deelnemers een vorm van teambuilding en een wedstrijd om zoveel mogelijk punten te scoren. De challenge is echter geen race. De deelnemers verdienen punten door bepaalde hotspots te bezoeken en door onderweg vragen & opdrachten uit te voeren.

Gedeputeerde André van Schie rijdt met zijn privé-waterstofauto het eerste stuk van de challenge. Twee andere medewerkers van de provincie Utrecht rijden de hele challenge in een waterstofbakwagen van het Utrechtse bedrijf E-lions H2. Ook de wethouders Guus Beenhakker (Oosterhout), Mark Veldhuizen (Baarn) en Roy Luca (Woerden) nemen deel aan de 24-uurswaterstofchallenge.

Dit jaar is er extra aandacht voor de zero-emissiezones. Waterstofvoertuigen hebben geen uitstoot van broeikasgassen of andere schadelijke gassen, dus mogen alle ZE-zones in. De teams kunnen extra punten verdienen door bepaalde ZE-zones te bezoeken en foto’s te maken van hun voertuig in deze zones. In de provincie Utrecht is het centrum van Utrecht een belangrijke ZE-zone.

Provincie Utrecht voert sinds 2021 enkele jaren het programma ‘Waterstof Utrecht’ uit, waarmee productie en gebruik van groene waterstof in de mobiliteit (met name zwaar transport) worden gestimuleerd. Ondernemers spelen hierbij een belangrijke rol.

Programma

Vrijdag 19 september 11.30: Inloop in de foyer van het provinciehuis, Archimedeslaan 6 Utrecht. Enkele toespraken, lunch en briefing voor de deelnemers.
Rond 13.45 uur: Foto- en persmoment op het dek voor de ingang van het provinciehuis
14.00 uur: Vertrek van de deelnemende voertuigen, start van de challenge
14.15/14.30 uur: Foto- en persmoment met evt. interview gedeputeerde in de ZE-zone van gemeente Utrecht, in de buurt van Johan van Oldenbarneveltlaan 3 (Spoorwegmuseum, begin van de ZE-zone)
18.00 uur: Dinerbuffet in Antwerpen
20.00 uur: Deelnemers aan de 24-uursvariant rijden daarna verder en bepalen zelf hun route. De 6-uursvariant die gedeputeerde André van Schie rijdt, eindigt hier.
Zaterdag 20 september 14.00 uur: finish bij het Louwman’s Toyota World in Raamsdonksveer.

Primeur op Schiphol: proef met waterstofvoertuigen in de dagelijkse operatie

Schiphol is als eerste grote internationale luchthaven ter wereld gestart met een proef waarbij voertuigen op waterstof worden ingezet op het luchthaventerrein. Er wordt getest met een speciaal ontwikkeld sleepvoertuig voor vliegtuigen en prototype van een Toyota pick-up truck waarvan de elektromotor wordt aangedreven door waterstof. Schiphol beschikt bovendien tijdelijk over een eigen waterstoftankstation om deze voertuigen van waterstof te voorzien. Met deze proef zet de luchthaven een belangrijke stap richting een emissievrije grondoperatie in 2030. 

Tijdens de proef worden de voertuigen gebruikt in het dagelijks werk op de luchthaven. De waterstofvliegtuigtrekker sleept meerdere keren per dag een Boeing 737 van KLM tussen de parkeerplaatsen voor vliegtuigen, de hangars, de taxibanen en de gates. De pick-up truck wordt gebruikt door de Bird Control, het team dat verantwoordelijk is voor het weren van vogels van start- en landingsbanen. 

Royal Schiphol Group onderzoekt samen met partners in deze proef de praktische inzetbaarheid van waterstofvoertuigen, zoals gebruiksgemak, actieradius en integratie in de bestaande infrastructuur. Eerder werd op Schiphol al een succesvolle test met een H2-GPU, een Ground Power Unit op Waterstof gedaan. De GPU voorziet stilstaande vliegtuigen van stroom zonder uitstoot.

Waterstof is een schone energiedrager die, net als batterij-elektrisch rijden, tijdens gebruik geen uitstoot veroorzaakt. Een belangrijk voordeel is de korte tanktijd en de betrouwbare actieradius, ook bij lage temperaturen. In tegenstelling tot batterij-elektrisch materieel zijn er voor waterstofvoertuigen geen tussentijdse oplaadbeurten nodig en daarom zijn waterstof-elektrische voertuigen een waardevol en efficiënte toevoeging binnen de grondoperatie.  

De proef is een gezamenlijke inspanning van Royal Schiphol Group en diverse partners uit de luchtvaartsector, waaronder producenten, luchtvaartmaatschappijen en afhandelaren. Deze samenwerking is cruciaal om de indirecte CO₂-uitstoot in de keten (Scope 3) terug te dringen. Schiphol beperkt zich hiermee niet tot het verduurzamen van eigen processen en middelen, maar draagt actief bij aan de ontwikkeling van innovatieve oplossingen die de hele sector vooruithelpen.

De pilot loopt tot begin oktober en maakt deel uit van het TULIPS-programma, mede mogelijk gemaakt door subsidie van de Europese Unie. Dit is het duurzame innovatieprogramma van Royal Schiphol Group waarin nieuwe concepten worden ontwikkeld en gedemonstreerd. Schiphol werkt hierin nauw samen met partners zoals KLM, Rotterdam The Hague Airport, Torino airport, Hermes Airports, Port of Amsterdam, onderzoeksinstellingen zoals TNO en SINTEF en bedrijven als TLD, Zepp.solutions, HyCC, Air Products en Ballard. 

Provincie Limburg zet in op groen gas uit mestvergisting

Provincie Limburg ziet grote kansen voor groengasproductie via mono-mestvergisting. Uit een verkenning door adviesbureau Ekwadraat blijkt dat samenwerking tussen boeren in collectieve installaties jaarlijks zo’n 100 miljoen kubieke meter groen gas kan opleveren – goed voor 20% van het huishoudelijk gasverbruik in Limburg.

De aanpak draagt bovendien fors bij aan de stikstofreductie door middel van het vergisten van dagverse mest of aangezuurde mest. Daarmee ontstaat niet alleen winst voor het klimaat, maar ook een sterker toekomstperspectief voor boeren. Zij profiteren van lagere mestafvoerkosten, een schone meststof en besparingen op kunstmest. Door samen te werken in collectieven wordt het ook voor kleinere boeren mogelijk om aan te haken bij deze duurzame innovaties.

Biomassacentrale in Almere stookte hout dat niet duurzaam was

In 2022 gebruikte een biomassacentrale in Almere houtsnippers die niet duurzaam waren. Het warmtebedrijf – actief in Almere, Amersfoort en Ede – maakte gebruik van niet-gecertificeerd hout afkomstig uit Schotland, in strijd met het eigen beleid dat stelde dat alleen lokaal duurzaam hout binnen een straal van maximaal 150 km rond Ede gebruikt zou worden.

Hoewel het bedrijf in de jaarrapportage van 2022 aangaf uitsluitend duurzaam hout uit de directe omgeving te gebruiken, werd later toegegeven dat dit niet het geval was. Aanvankelijk ontkende het warmtebedrijf dat er hout per schip was geïmporteerd, maar vervolgens erkende men wel dat het hout niet-gecertificeerd was en uit Schotland was geïmporteerd.

De stammen uit het noorden van Schotland werden eerst per schip naar Moerdijk gebracht. Daar werden ze versnipperd en vervolgens met tientallen vrachtwagens naar Hall bij Eerbeek vervoerd, op het terrein van Energie voor Elkaar – dat biomassacentrales exploiteert. De houtsnippers zijn daarna naar centrale locaties in Ede, Amersfoort en Almere vervoerd voor verbranding ten behoeve van warmteopwekking.

Hoewel het warmtebedrijf altijd benadrukte bij te dragen aan de energietransitie en de opwarming van de aarde te willen bestrijden met alleen duurzaam hout, blijkt dat beleid niet te zijn nagekomen. Sinds het incident zijn de inkoopprocedures aangescherpt.

Eerste dronevlucht op vloeibare waterstof, een primeur in Nederland

De HYDRA II, een innovatieve waterstofdrone van Koninklijke NLR, heeft de eerste succesvolle vluchten gemaakt met vloeibare waterstof als energiedrager. Dit is een belangrijke stap in de ontwikkeling van een duurzamere luchtvaart om waterstoftechnologie daadwerkelijk geschikt te maken voor commerciële toepassingen.

Een drone die op vloeibare waterstof vliegt, de HYDRA II, heeft onlangs de eerste succesvolle proefvluchten boven het NLR-terrein in Marknesse gemaakt. Dit is een primeur, omdat het de eerste keer is dat een toestel in het Nederlandse luchtruim vliegt dat vloeibare waterstof als energiedrager gebruikt. De vlucht duurde enkele minuten en heeft niet alleen de werking van de technologie met vloeibare waterstof als energiedrager gedemonstreerd, maar toont ook aan dat we op een veilige wijze weten om te gaan met alles wat er bij komt kijken als je met vloeibare waterstof werkt.

De elektromotoren van de hybride-aangedreven drone kregen elektriciteit via een brandstofcel aangeleverd, waarbij tevens een accu ondersteuning leverde om de benodigde stuwkracht te kunnen garanderen.

Vliegtuigen dienen hun uitstoot terug te dringen om de bijdrage aan de klimaatverandering te beperken. Daarbij is het belangrijk om naar alternatieven te kijken voor het gebruik van kerosine. Waterstof wordt gezien als een van de oplossingsrichtingen in de verduurzaming van de luchtvaart. Maar het gebruik ervan is nieuw in de (commerciële) luchtvaart en vraagt om aanpassingen in toestellen als wel op de grond. Drones bieden een ideaal testplatform bij die energietransitie in de luchtvaart. Ze zijn klein, overzichtelijk qua complexiteit en relatief goedkoop in aanschaf.

NLR heeft in 2019 met de HYDRA I op gasvormige waterstof gevlogen. Er is in de tussentijd veel onderzoek verricht en in navolging van die vlucht heeft NLR nu dus ook gevlogen met de opvolger, die vloeibare waterstof als energiedrager gebruikt. Voor de HYDRA II is de waterstof opgeslagen in een vacuüm-geïsoleerde aluminium tank onderaan de drone. Deze tank is in samenwerking met een partner door NLR ontwikkeld. De tank wordt niet actief gekoeld; door de opwarming van de gekoelde waterstof ontsnapt geleidelijk waterstofgas uit de tank. Die wordt uiteindelijk naar de brandstofcel geleid waar er elektriciteit van wordt gemaakt. In de tank zitten sensoren en warmte elementen waardoor de tank de juiste hoeveelheid gasvormig waterstof aan de brandstofcel levert.

Nederland en Duitsland tekenen verdrag over gezamenlijke gaswinning in Noordzee

Nederland en Duitsland hebben een bilateraal verdrag ondertekend over de gezamenlijke en verantwoorde exploitatie van grens overstijgende koolwaterstoffenvelden in (een deel van) de territoriale zee ten noorden van het Eems-Dollard gebied.

Met het verdrag maken beide landen afspraken over de verdeling van de verwachte hoeveelheden van het gas in Duits-Nederlandse gasvelden, de verdeling van de kosten en opbrengsten van de winning tussen de vergunninghouders alsook de gasbaten voor zowel Nederland als Duitsland.

De ondertekening markeert het kabinetsdoel om de gasleveringszekerheid voor inwoners en bedrijven van ons land te borgen. De gaswinning in dit gebied versterkt niet alleen de leveringszekerheid van Nederland en onze buurlanden, maar draagt ook bij aan een sterkere Europese gasmarkt.

Leveringszekerheid en betaalbare, schone energie zijn voor Nederland, Duitsland en Europa cruciaal voor het behoud van onze welvaart, industrie, toekomstig verdienvermogen en concurrentiepositie. Onze landen zijn nauw met elkaar verweven op energiegebied en delen gedeelde energie- en klimaatdoelen. Zo hebben we niet alleen een geïntegreerde energie-infrastructuur, maar trekken we samen op bij leveringszekerheid en delen gezamenlijke ambities bij de ontwikkeling van onder andere windenergie op zee en waterstof.

Het bedrijf ONE-Dyas zal gas gaan winnen vanaf het N05-A platform uit het grensoverstijgende veld N05-A en eventueel andere aan te sluiten gasvelden in de bredere Gateway to the Ems (GEMS)-regio. De inschatting is dat het N05-A-veld, samen met omringende GEMS-velden, ongeveer 50 miljard m3 aardgas kunnen gaan opleveren over de komende 20 jaar.

Hiervoor zal het bedrijf gebruik maken van groene stroom van het nabijgelegen Duitse windpark Riffgat en is het platform lager gebouwd om minder zichtbaar te zijn vanuit de kust. Daarmee kan gas worden gewonnen op een relatief schone manier en met oog voor de omgeving.

Zo kan dit project direct concreet invulling geven aan het onlangs gesloten sectorakkoord om het resterende aardgas op de Noordzee verantwoord te winnen.

Daarnaast is het de intentie van ONE-Dyas om in een later stadium de mogelijkheid te verkennen voor een pilot voor offshore waterstof productie op het N05-A platform. Ook ziet men richting de toekomst potentie in dit gebied voor CO2-opslag. Hiermee kan de verdere ontwikkeling van het GEMS-gebied ook symbool komen te staan voor de toekomst van ons offshore energiesysteem en de systeemintegratie op zee.

Kabinet: export van groene waterstof schaadt Nederlandse CO₂-reductie niet

De Nederlandse regering ziet geen probleem tussen het exporteren van groene waterstof naar België en het behalen van de nationale CO₂-reductiedoelen. Dat benadrukte minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) in antwoorden op Kamervragen van de BBB-fractie.

TotalEnergies neemt straks 65 procent van de productie af uit de nieuwe elektrolyser van Air Liquide op de Maasvlakte. Omdat dit project circa 50 miljoen euro aan subsidie ontvangt uit de regeling voor hernieuwbare waterstof (OWE), rees de vraag of export van een groot deel van de waterstof ten koste zou gaan van klimaatwinst in Nederland.

Volgens Hermans is dat niet het geval. De CO₂-reductie vindt plaats waar fossiele waterstof wordt vervangen door groene, en dat gebeurt in Nederland. Ook als een deel van de geproduceerde waterstof in het buitenland terechtkomt, wordt er in Nederland minder fossiele waterstof geproduceerd en dus minder CO₂ uitgestoten.

Air Liquide heeft meerdere waterstoffabrieken in Nederland die via hun netwerk zowel binnenlandse als buitenlandse klanten beleveren. Daardoor levert de omschakeling van fossiele naar groene productie sowieso CO₂-winst op, ongeacht de eindbestemming van de waterstof.

De minister wees er verder op dat de subsidie en een verbeterd regelgevend kader doorslaggevend waren voor de investering. Het OWE-programma drukt de prijs van groene waterstof en versterkt de concurrentiepositie van Nederland.

Volgens Hermans stimuleert het project de bredere ontwikkeling van een groene waterstofmarkt en levert het ook economische voordelen op voor Nederland, zelfs wanneer een deel van de productie wordt geëxporteerd.

De waterstofauto is dood

De waterstofauto, ooit geprezen als de zuivere toekomst van mobiliteit, ligt nu volledig op zijn dak. Autofabrikanten haken massaal af, tankstations worden gesloten en de pompstickers verdwijnen. Waar waterstof ooit werd gezien als de ideale mix van milieuvriendelijkheid, snel tanken en lange actieradius, blijkt de praktijk vooral te duur, complex en leeg te zijn.

Denk aan grote spelers als Shell, die hun Britse stations drie jaar geleden al sloot, en OMV in Oostenrijk. Dit jaar verdwijnen tientallen tankstations in Duitsland. In Nederland blijft slechts een handvol over – je hebt meer kans om een snelheidscontrole tegen te komen dan een werkende waterstoftank.

De cijfers liegen er niet om: zo’n 600.000 elektrische auto’s rijden er rond, tegenover slechts zo’n 600 exemplaren op waterstof – vergelijkbaar met de helft van een middelgrote Skoda-club op zondagochtend. En waterstofauto’s zijn ook erg prijzig: zo’n 70.000 euro voor een auto, terwijl je voor dat geld ook een Tesla of een ruime Kia EV9 kunt kopen. Dan kun je zelfs een caravan, twee e-bikes en een dakkoffer kopen, én nog op vakantie naar Frankrijk gaan. Terwijl je onderweg bij de snellader baguettes eet tijdens het wachten.

Technisch gezien is waterstof enorm inefficiënt: “Je stopt er stroom in, splitst water, vervoert het, slaat het op, en zet het weer om. Uiteindelijk hou je dertig procent over. Een batterijauto houdt negentig procent over.” En daarmee is de keuze snel gemaakt.

Het klassieke kip-en-eiprobleem blijft: er zijn geen auto’s zonder tankstations, en geen stations zonder auto’s. Politici blijven het idee verheerlijken – maar vergelijk dat met biobrandstoffen of de OV-chipkaart, en je snapt de ironie.

In de schamele markt blijven slechts twee modellen zichtbaar: de Toyota Mirai en Hyundai Nexo. Maar wie kent ze nog echt? Ze rijden nauwelijks, en er koopt bijna niemand meer een nieuwe.

'Waterstofproductie in Nederland versterkt de hele Europese industrie'

Dat Nederland honderden miljoenen euro’s subsidie steekt in waterstofprojecten waarvan de productie en CO2-credits deels over de grens verdwijnen, zorgt bij sommigen voor gefronste wenkbrauwen. Deze reactie is Nederlands op z’n kleinst, vindt Tjeerd Jongsma van ISPT.

Dat waterstof en de CO2-voordelen naar het buitenland gaan, is irrelevant. Dit is namelijk precies hoe het hoort te werken in een verenigd Europa met grensoverschrijdende regio’s waarbinnen nauw wordt samengewerkt.

Nederland ligt aan zee, heeft een open economie en uitstekende logistieke verbindingen met het grote Europese achterland. Export is de basis van onze industrie. In de duurzame industrie in de naaste toekomst zal dit niet anders zijn. Het gaat erom dát we groene waterstof produceren, niet of die binnen onze landsgrenzen blijft.

Kijk bijvoorbeeld naar een staalfabriek: die stond vroeger in Luik, maar staat tegenwoordig aan de kust omdat daar de grondstoffen en energie binnenkomen. De energietransitie volgt dezelfde logica. Waterstofproductie vindt plaats waar het efficiëntst is – aanlanding aan zee, distributie over het continent.

Dit debat is tekenend voor hoe men in Nederland over verduurzaming denkt. We zijn geneigd alles af te meten aan nationale doelstellingen. Als we een serieuze speler willen zijn in de energietransitie, moeten we echter uitzoomen en ons sterker richten op Europese samenwerking. De waterstofmarkt is bij uitstek grensoverschrijdend. De industrie in Rotterdam, Antwerpen en het Ruhrgebied functioneert als één geïntegreerd systeem. Wie wijst op 'verlies' naar het buitenland, mist de realiteit van hoe die industrie werkt.

Als we eisen dat alle gesubsidieerde waterstof in Nederland blijft, maken we de markt kunstmatig klein. Dan werkt het systeem niet en dan zetten we onszelf buitenspel. We moeten stoppen met stemmingmakerij vanuit een ‘old-school’ perspectief: die is contraproductief. In plaats daarvan moeten we onze blik richten op het bredere perspectief van de economisch belangrijke regio Noordwest-Europa binnen de EU. Deze projecten - zoals die met groene waterstof - zijn geen ‘probleem’, maar juist onderdeel van de oplossing voor een geslaagde transitie naar een ‘net-zero’ economie.

Kabinet investeert 700 miljoen euro in elektrolysers

Op 11 augustus 2025 maakte het kabinet bekend ruim 700 miljoen euro subsidie toe te kennen aan elf Nederlandse bedrijven die grote elektrolysers gaan bouwen voor de productie van groene waterstof. Deze installaties hebben samen een vermogen van maar liefst 602 megawatt—meer dan driemaal het vermogen van de grootste waterstoffabriek die momenteel in Nederland in aanbouw is.

Met deze stap wil het kabinet een aanzienlijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van de industrie en de transportsector. De geproduceerde waterstof—gemaakt via elektrolyse met hernieuwbare elektriciteit uit wind en zon—is bedoeld voor raffinaderijen, chemische bedrijven en tankstations, en moet helpen de CO₂-uitstoot fors te verminderen.

Het subsidiebedrag komt uit de tweede ronde van de regeling Opschaling volledig hernieuwbare Waterstof via Elektrolyse (OWE). Hoewel er bijna 1 miljard euro beschikbaar was, werd uiteindelijk ruim 700 miljoen verdeeld onder de projecten—uit de in totaal 3,2 miljard euro aan aanvragen.

Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei benadrukte dat het zelf produceren van groene waterstof in eigen land cruciaal is voor de energie-onafhankelijkheid van Nederland. Deze investering zou daarom zowel noodzakelijk als strategisch logisch zijn.

Air Liquide bouwt grote fabriek voor groene waterstof op de Maasvlakte

Air Liquide heeft de investeringsbeslissing genomen voor de bouw van ELYgator, een fabriek voor de productie van groene (hernieuwbare) waterstof. De fabriek, een electrolyzer waarmee water (H2O) gesplitst wordt om waterstof (H2) te maken, krijgt een capaciteit van 200 MW. Volgens planning is de fabriek eind 2027 operationeel. Voor de haven van Rotterdam is dit een belangrijke stap in de transitie naar een CO2-neutrale haven.

De electrolyzer van Air Liquide komt op het conversiepark op de Maasvlakte. Hier wordt elektriciteit van windparken op de Noordzee gebruikt om groene waterstof te maken. Op dit speciale bedrijfsterrein is ruimte voor vier van deze grote electrolysers. Die van Air Liquide is de tweede die gebouwd wordt. De investering bedraagt meer dan € 500 miljoen. De ELYgator gaat 23.000 ton waterstof per jaar produceren voor gebruik door de industrie en zwaar transport. Dat zorgt volgens Air Liquide voor een CO2-reductie van 300.000 ton per jaar.

Air Liquide heeft aangegeven dat de recent aangepaste regelgeving voor gebruik van waterstof (de zogenoemde ‘raffinaderijroute’) en subsidies vanuit de Nederlandse overheid en de EU cruciaal waren om het project te realiseren.

Groningen omarmt veelbelovende proef met biologisch aanmengen van mest om stikstofuitstoot te verlagen

De provincie Groningen ondersteunt een innovatieve proef waarin biologische toevoegingen aan koeienmest worden gebruikt om de uitstoot van stikstof en methaan sterk te verminderen.

Op een melkveehouderij in Schildwolde wordt mest van koeien biologisch behandeld waardoor de uitstoot van ammoniak en methaan vermindert. Deze chemicaliën dragen bij aan luchtverontreiniging en klimaatopwarming.

Volgens betrokken boeren en experts toont deze aanpak veel potentieel als effectieve methode om stikstofemissies op provinciaal niveau terug te dringen.

De provincie Groningen heeft zich uitgesproken als voorstander van deze kansrijke innovatie. Door het biologisch aanmengen van mest als voorbeeld te zien, wil de provincie bijdragen aan regionaal stikstofbeleid en klimaatdoelen.

Ruim 45 miljoen euro voor verduurzaming chemische industrie met groene waterstof

NWO en het Nationaal Groeifondsprogramma GroenvermogenNL kennen dit forse bedrag toe aan het project HyCARB. Dit grote onderzoeksproject, waarin Nederlandse universiteiten, onderzoekscentra en industriële bedrijven samenwerken, gaat brandstoffen en materialen maken uit industriële afvalgassen en CO2 met behulp van duurzame energie en waterstof. TNO leidt het project en coördineert HyCARB de komende vijf jaar, samen met de Universiteit Utrecht en de Technische Universiteit Eindhoven.

De chemische industrie is één van de grootste gebruikers van fossiele grondstoffen, zoals ruwe aardolie en aardgas. Zij heeft daarmee een significant aandeel in de wereldwijde CO2-emissies. Om de Nederlandse chemische industrie te helpen verduurzamen en daarmee competitief te houden, is er een transitie nodig naar hernieuwbare grondstoffen en energie.

In het onderzoeksproject HyCARB werken de partners aan de chemische industrie van de toekomst. Dat doen zij door de technologische basis te ontwikkelen waarmee industriële eindgebruikers wereldwijd op koolstof gebaseerde chemicaliën kunnen produceren met waterstof, groene stroom en afgevangen koolstofdioxide.

Er worden nieuwe wetenschappelijke methoden onderzocht om brandstoffen en chemicaliën kostenefficiënt en energiezuinig te produceren. Dit omvat het identificeren, ontwikkelen en testen van verbeterde katalysatormaterialen voor de thermische en elektrochemische omzetting van CO2. Belangrijke onderdelen, zoals reactoren, elektrolysers en elektrische verwarmingssystemen, worden bovendien verbeterd. Zo helpen ze de industrie stap voor stap te verduurzamen.

HyCARB is een samenwerking van negen universiteiten, vijf hogescholen, drie onderzoeksinstellingen en dertig bedrijven (zie onder voor complete lijst). Volgens de onderzoekers is de diversiteit in achtergronden van de partners — waaronder de industriële bedrijven — een belangrijke factor voor het succes van het project.