Innovatieve waterstofboring voor uitbreiding stroomnet

In Den Helder is gestart met een bijzonder project: de uitbreiding en verzwaring van het stroomnet in het duingebied bij Koegras. Wat dit project uniek maakt, is de toepassing van een emissiearme gestuurde boring met aggregaten die draaien op groen opgewekte waterstof. Deze innovatieve methode in samenwerking met aannemer A.Hak is een primeur voor Liander.

Het werkgebied ligt midden in een Natura 2000-gebied, naast natuurgebied Mariëndal. Hier gelden strenge regels en stikstofbeperkingen. Om toch voortgang te kunnen boeken in de uitbreiding van het stroomnet in deze regio, is gekozen voor deze aanpak. De boring wordt uitgevoerd met een tachtig ton zware elektrische boormachine, aangedreven door waterstofaggregaten. Deze techniek is nog niet eerder toegepast voor een project van Liander in de provincie. Samen met aannemers blijft Liander naar oplossingen zoeken om ook met stikstofbeperkingen meters te kunnen blijven maken in de uitbreiding van het stroomnet.

De kabel die wordt aangelegd is in totaal 1,7 kilometer lang, waarvan 690 meter via gestuurde boring met een diameter van 40 centimeter de grond in gaat. In deze boring wordt een mantelbuis aangebracht, waarin middenspanningskabels worden geïnstalleerd. Deze zijn essentieel voor een betrouwbare energievoorziening in het projectgebied.

De werkzaamheden maken deel uit van het Programma Helix, waarmee Liander de komende jaren het stroomnet in Noord-Holland Noord uitbreidt en versterkt. Dit programma voorziet in de aanleg van 2.000 kilometer kabel en de bouw van 360 elektriciteitshuisjes. Het gaat hier om het middenspanningsnet. Dit zijn de kabels die elektriciteit over langere afstanden vervoeren naar de laagspanningsnetten in de steden en dorpen in de omgeving. Dit is een van de belangrijke stappen die moeten worden gezet in de uitbreiding van het elektriciteitsnet in Noord-Holland. In de provincie moet het net op zowel hoogspanning, middenspanning als laagspanning worden versterkt zodat klanten van de wachtlijst geholpen kunnen worden en huishoudens kunnen blijven verduurzamen.

Tijdens de werkzaamheden gelden tijdelijke wegafzettingen en omleidingen. Automobilisten van en naar Den Helder worden hierover tijdig geïnformeerd. De Helderse Vallei en omliggende horeca blijven bereikbaar.

Vidi-beurs voor waterstofonderzoek

NWO heeft maar liefst zestien veelbelovende wetenschappers van de TU Delft een Vidi-beurs toegewezen. Een daarvan is Chiara Falsetti van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek. 

Met de Vidi-beurs van maximaal 850.000 euro kan Chiara Falsetti haar eigen onderzoekslijn verder ontwikkelen en haar eigen onderzoeksgroep verder uitbouwen. Falsetti doet fundamenteel onderzoek naar waterstoftransport in bijvoorbeeld brandstofleidingen voor vliegtuigen. 

Als Universitair Docent ‘Heat Transfer and Thermal Management for Sustainable Aviation’ houdt dr. Chiara Falsetti zich bezig met het stromen van waterstof door brandstofleidingen, bijvoorbeeld aan boord van vliegtuigen. De efficiënte, gecontroleerde overdracht en verdamping van waterstof uit de tank naar het aandrijfsysteem is een grote uitdaging voor het veilige en efficiënte gebruik van waterstof als brandstof voor transportsystemen, zoals vliegtuigen en schepen. De unieke eigenschappen van waterstof, in combinatie met de dynamische omstandigheden in transport, kunnen leiden tot ongecontroleerde verdamping. De resulterende twee-fasenstroming en thermisch gedrag zijn chaotisch en onvoorspelbaar, wat de doorstroming en prestaties van de componenten in distributieleidingen kan aantasten. 
portrait photo Chiara Falsetti

In Falsetti’s Vidi-onderzoeksvoorstel THRIVE stelt ze daarom voor om de wetenschappelijke basis te leggen voor cryogene tweefasestromen en thermische verschijnselen onder dynamische omstandigheden. 

Chiara Falsetti: “Met deze Vidi kan ik onderzoek doen naar kook- en faseveranderingsverschijnselen van cryogene stromingen, waardoor de experimentele mogelijkheden voor waterstofonderzoek worden uitgebreid en een wetenschappelijke basis wordt gelegd voor de ontwikkeling van veilige en efficiënte waterstofdistributielijnen. Dit is cruciaal om het potentieel van waterstof als duurzame energiedrager voor transport te benutten.”

Falsetti’s onderzoek is een belangrijk puzzelstuk in de grotere puzzel van het vliegen op waterstof. Ze werkt daarom samen met collega’s, partners en studenten. Falsetti: “Ik denk dat mijn project goed aansluit bij en bijdraagt aan de gezamenlijke inspanningen om het onderzoek naar waterstofluchtvaart, dat door veel collega's van de faculteit en de studenten van AeroDelft wordt uitgevoerd, vooruit te helpen.”

Combinatie van waterstofketel en warmtepomp: weinig toekomstperspectief

De gedachte om een warmtepomp te combineren met een waterstofketel lijkt aantrekkelijk, maar blijkt in de praktijk weinig kansrijk. Verschillende analyses laten zien dat deze combinatie voor de meeste woningen geen rendabele of duurzame oplossing is.

De productie van groene waterstof vergt veel meer energie dan directe verwarming via een warmtepomp. Het rendement van een waterstofketel is daarbij aanzienlijk lager. 

In pilots wordt duidelijk dat waterstofketels hooguit als back-up bij piekverwarming of extreme omstandigheden kostenverslaggevend kunnen zijn — niet als hoofdverwarmingssysteem.

Behalve de technische efficiëntie speelt ook de infrastructuur een grote rol: het transportsysteem voor waterstof, opslagpoblemen en de hoge kosten maken grootschalige toepassing op huishoudniveau weinig aantrekkelijk.  

Voor de grootste groep woningen is het verstandiger te kiezen voor volledig elektrische oplossingen (zoals een juist gedimensioneerde warmtepomp) of hybride systemen zonder waterstof-component. Het inzetten van waterstofketels gecombineerd met warmtepompen komt nu vooral neer op een duur en inefficient alternatief — een dood spoor voor grootschalige toepassing in de gebouwde omgeving.

Provincie Drenthe ondersteunt volgende stap naar waterstofinfrastructuur op Groningen Airport Eelde

De provincie Drenthe stelt een subsidie van maximaal 500.000 euro beschikbaar aan Groningen Airport Eelde (GAE) voor de verdere ontwikkeling van vloeibare waterstofinfrastructuur op de luchthaven. Met het project GRQ Hydrogen Valley Airport, wil GAE de eerste regionale luchthaven in Europa worden met een operationele waterstofketen.

De bijdrage van de provincie maakt het mogelijk om de stap te zetten van onderzoek naar praktijk. De vervolgstudie richt zich op de voorbereiding van investeringsbesluiten voor de aanleg van voorzieningen voor opslag, distributie en tankinstallaties voor vloeibare waterstof. Hiermee wordt een belangrijke basis gelegd voor duurzame luchtvaart en versterking van de regionale waterstofeconomie. “Met deze stap versterken we de koploperspositie van Noord-Nederland als Hydrogen Valley. Groningen Airport Eelde wordt een proeftuin voor duurzame luchtvaart en innovatie in waterstoftechnologie. Dat is goed voor het klimaat, de economie en de werkgelegenheid in onze regio,” geeft gedeputeerde Henk Jumelet aan.

De subsidie levert een hefboomeffect van investeringen op. Met een bijdrage van € 500.000 kan een investeringsprogramma van naar schatting € 50 tot 150 miljoen worden aangejaagd, waarmee vervolginvesteringen in infrastructuur, opslag- en tankvoorzieningen, waterstoftechnologie en duurzame toepassingen op en rond de luchthaven mogelijk worden gemaakt.

Het initiatief draagt bij aan de provinciale doelen voor 49% CO₂-reductie in 2030 en energieneutraliteit in 2040, en sluit aan bij de Energieagenda 2024–2027 van de provincie Drenthe. De ontwikkeling biedt bovendien kansen voor samenwerking met kennisinstellingen en bedrijven in de waterstofsector, en versterkt zo de kenniseconomie en het vestigingsklimaat in Drenthe.

‘Afval’ van AGF-handel ingezet voor duurzame energieopwekking via biogas

Bij Job-AGF in Barendrecht is een tank geplaatst door het jonge, innovatieve bedrijf OrganicTank, waarmee het zogenaamde ‘afval’ van AGF-partijen — dat normaal gesproken zou worden weggegooid — voortaan duurzaam kan worden verwerkt. De tank fungeert op locatie als buffer-voorziening: Job-AGF vult hem, en OrganicTank regelt het vervoer en de verwerking van het organisch restmateriaal.  

Door de verwerking op locatie is er geen noodzaak meer voor opslag van volle en lege bakken die veel ruimte innemen. Ook is het systeem zo opgezet dat de klant er niets van merkt of de tank bijna vol of juist leeg is: het verwerkingsproces blijft continu gelijk, en de verwerking gebeurt lekvrij en vrijwel geurvrij.  

De staat van de tank wordt op afstand in de gaten gehouden, zodat tijdig kan worden ingegrepen voor lediging of onderhoud. OrganicTank beschikt over de benodigde vergunningen en registraties om het organisch afval op verantwoorde wijze af te voeren.  

Met deze aanpak wordt restmateriaal van de groenten- en fruitsector (AGF) omgezet in biogas, waarmee duurzame energie kan worden opgewekt — een circulair initiatief dat bijdraagt aan een schonere afvalverwerking in de AGF-sector.  

Zesde waterschap neemt groengasinstallatie in gebruik

Op 9 oktober opende Waterschap Drents Overijsselse Delta een nieuwe slibgistings- en groengasinstallatie op de rioolwaterzuivering Echten. Met gemiddeld 2 miljoen kuub groen gas per jaar zorgt dit voor een mooie bijdrage aan de gezamenlijke doelstelling van de waterschappen van 80 miljoen kuub groen gas in 2030.

Bij het zuiveren van rioolwater blijft slib als restproduct over. Dit slib vergist het waterschap tot biogas. Door dit biogas extra goed te filteren, wordt het opgewaardeerd tot groengas. Dit gas is van aardgaskwaliteit en is aangesloten op het gasnet.

De bouw van dit complexe en technische project was een ware uitdaging voor het waterschap. Nieuwe technieken zijn aangesloten op bestaande technieken. Na anderhalf jaar bouwen staat de kraan open voor het leveren van groengas op de rioolwaterzuivering in Echten. Waterschap Drents Overijsselse Delta is het zesde waterschap in Nederland dat een groengasinstallatie in bedrijf neemt. Het waterschap verwacht ongeveer 2000 huishoudens van duurzaam gas te voorzien.

Een extra duurzaam element is dat de vergistingsinstallatie verwarmd wordt met warmte uit het gezuiverd rioolwater. Het waterschap haalt warmte uit het gezuiverde afvalwater, het effluent dat wordt afgevoerd op de Hoogeveensche Vaart. Dubbel duurzaam dus.

Voortbestaan Beltrums biogasinstallatie staat op het spel

De biogasinstallatie in Beltrum, Groot Zevert, loopt gevaar zonder de benodigde natuurvergunning dreigt het project van de kaart te raken.  

Volgens Rob Bongers van Stichting Leefbaar Berkelland wordt het onderliggende probleem – het overschot aan mest – niet aangepakt, maar juist in stand gehouden.

De provincie Gelderland blijft bij hoog en bij laag beweren dat de vergunning terecht is verleend. Maar jurist Stijn van Uffelen van de milieuclubs schoot heel wat gaten in de vergunningverlening.

Voor de Beltrumse biogasinstallatie Groot Zevert is de natuurvergunning van levensbelang. Als ze die niet krijgt, vervalt haar bestaansrecht. Jarenlang draaide het bedrijf op een zogenaamde PAS-melding, een tijdelijke vergunning.

Waterstofmijlpaal voor Groningen

Met de aankomst van de BaseLoad Power Hub in de Eemshaven is een nieuwe mijlpaal voor de Nederlandse energietransitie en voor de ontwikkeling van de Groningen Hydrogen Valley bereikt. De innovatieve installatie is het eerste platform voor waterstofproductie en waterstofopslag dat is ontworpen en gebouwd voor offshore omstandigheden. Op 3 oktober overhandigde Crosswind, een joint venture van Shell en Eneco, het platform aan de nieuwe eigenaar DOT, voor verdere kennisontwikkeling van waterstofproductie.

De Baseload Power Hub kwam op 27 september om 17 uur aan in de Eemshaven, na een tocht over zee vanuit Italië. Daar werd het compacte platform voor de productie en opslag van waterstof in twee jaar tijd gebouwd. Het platform is 23 bij 46 meter groot, weegt 1.800 ton en combineert een elektrolyser van 2,5 megawatt, 1.200 kilo aan waterstofopslag en een conversiemodule met een elektrische batterij van 1 megawatt en een opslagcapaciteit van 5 MWh.

In de Groningse Eemshaven werd een nieuwe bestemming gevonden voor het waterstofplatform. Hier zal de nieuwe eigenaar DOT (Delft Offshore Turbine) de Baseload Power Hub, hernoemd tot Phynix, gebruiken voor verder onderzoek, om zo meer inzicht te krijgen in de productie en opslag van groene waterstof. DOT zoekt hierbij samenwerkingen met universiteiten en bedrijfsleven. Ook blijft een team van Shell Technology bij het waterstofplatform betrokken.

Als nieuwe eigenaar wil het in 2014 opgerichte DOT gaan bijdragen aan de ontwikkeling van de Groningse en Nederlandse waterstoftechnologie. DOT beschouwt Phynix als dé plek waar onderwijs, bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen intensief kunnen samenwerken om innovatie snel te vertalen naar vaardigheden en toepassing op de werkvloer.

De nieuwe toekomst van het waterstofplatform wordt gesteund door onder meer zeehavenautoriteit Groningen Seaports en MissieH2, de belangenbehartiger van bedrijven in de Nederlandse waterstofeconomie.

Voldoende gas; extra aandacht voor gasopslagen en langdurige verstoringen

Vandaag is het onlangs ingediende overzicht gasleveringszekerheid 2026-2027 van Gasunie Transport Services (GTS) (100% dochter van Gasunie) aan het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG) bekend gemaakt. GTS concludeert hierin dat er in gasjaar 2026-2027 - ook in een koud jaar - voldoende capaciteit en volume beschikbaar is om aan de gasvraag in Nederland te voldoen. Dit uitgaande van de aanname dat de LNG-terminal in de Eemshaven ook na 2027 beschikbaar blijft. GTS waarschuwt daarnaast voor toenemende afhankelijkheid van import uit het buitenland en het belang van de gasopslagen hierin. Ook kunnen de huidige geopolitieke ontwikkelingen risico’s met zich meebrengen zoals mogelijke langdurige verstoringen van gasleveringen en/of gasinfrastructuur. 

Maatregelen om langere verstoringen op te vangen zijn van een andere aard en omvang dan dit advies gasleveringszekerheid. Gasunie zal later dit jaar in een separate rapportage haar visie geven op mogelijke risico’s en maatregelen bij langdurige uitval van de gasinfrastructuur. 

De analyse van GTS biedt een vooruitblik tot 2031. De gasvraag in Nederland daalt slechts geleidelijk en minder snel dan eerder werd verwacht: aardgas blijft nog lang de basis van onze energievoorziening. Noordwest-Europa is steeds afhankelijker van import (Noorwegen, LNG), waardoor de impact van geopolitieke risico’s toeneemt. Het behoud van de Nederlandse gasopslagen is daarom cruciaal. Ook is het van belang om te blijven investeren in energiebesparing en in de verduurzaming van onze energievraag.

Het overzicht leveringszekerheid gaat uit van een temperatuur-gerelateerde gasvraag, in een koud jaar. GTS heeft dit gebaseerd op realistische uitgangspunten en heeft deze geconsulteerd bij marktpartijen. Voor de periode t/m 2031 blijven de huidige gasopslagen nodig voor het balanceren van de gasvraag tussen de seizoenen, maar ook in het geval van een hoge wintervraag in een koud jaar. Gezien de verwachte vraag tot 2031 is GTS van mening dat de drie grootste Nederlandse gasopslagen (Grijpskerk, Norg en Bergermeer) beschikbaar dienen te blijven voor gasopslag. 

Uitgaande van een koud jaar is het vereiste vuldoel voor 2026/2027 vastgesteld op 115 TWh. (11,5 bcm). Deze vulling is noodzakelijk om seizoens-fluctuaties in de gasvraag op te vangen, primair in Nederland maar ook in buurlanden die via Nederland beleverd worden. Naast een goed gevulde gasopslag benadrukt GTS het belang van de connectiecapaciteit met buurlanden en diversificatie van het aanbod om de leveringszekerheid te waarborgen.

De leveringszekerheid in Nederland blijft voor 2026/2027 gewaarborgd, mits de gasopslagen voldoende gevuld zijn en de internationale aanvoerketens blijven functioneren. Nederland is in toenemende mate afhankelijk van gasimporten, met name LNG. Het voldoende vullen van de gasopslagen, het handhaven van voldoende connectiecapaciteit met buurlanden en diversificatie van het gasaanbod zijn cruciale maatregelen voor een stabiele gaslevering in de komende jaren.

GTS heeft op basis van de huidige Gaswet wettelijke taak om aan de minister jaarlijks een overzicht aan te bieden van de leveringszekerheid van gas.